Geloofwaardigheid metroaanleg staat op het spel

Opnieuw Wevershuizen verzakt

Ernstige verzakkingen waardoor ramen en deuren niet meer open kunnen.	Sommige bewoners moesten met een ladder uit hun huis worden gehaald.

Opnieuw is een waardevol monumentenpand aan het tracé van de Noord/Zuidlijn verzakt: enkele wevershuizen in de Vijzelgracht, deze keer de nummers 4-6-8. In juni verzakte een andere blokje wevershuizen, de nummers 22-28. De verzakking deze keer bedraagt maar liefst 23 cm.

Op de informatiebijeenkomst, waarbij burgemeester Cohen en de wethouders Herrema en Van Poelgeest aanwezig waren, verklaarde de directeur van het Projectbureau Noord/Zuidlijn dat deze keer niet één van de zogenaamde 'zweetvoegen' is gesprongen, maar dat het grondwater bij een andere voeg is weggelopen waar men geen problemen verwachtte. Het weglopen van grondwater heeft de buitengewoon ernstige en extreme verzakking veroorzaakt. De bewoners zijn uitgezet en mogen hun woningen niet meer in.

De vereniging verlangt van de gemeente dat niet alleen de bewoners schadeloos worden gesteld maar dat de gemeente in overleg met de eigenaren, desnoods door aankoop, de panden veiligstelt en een herstelplan opstelt, eventueel in samenwerking met Stadsherstel. De verzakking heeft bovendien, als het aan de vereniging ligt, consequenties voor het verdere verloop van de aanleg van de Noord/Zuidlijn.

Ook bestuurslid Wolbert Vroom (architect) is één van de gedupeerden.

De geloofwaardigheid van het hele project is in het geding. Er wordt immers nog slechts gewerkt aan de metrostations. Pas in 2010 gaat de machine de grond in om de metrotunnels te boren, volgens een nieuwe methode, waar nog geen enkele ervaring mee is, terwijl het maken van bouwputten zoals op de Vijzelgracht een bekend procedé is. Toch kon het tot tweemaal toe fout gaan. Wat moeten we dan denken van de mogelijke gevolgen van het experiment met de 'mol' dat ons nog te wachten staat?
De verzakkingen op de Vijzelgracht tonen aan dat er onaanvaardbare risico's worden genomen met een oude historische binnenstad gebouwd op houten palen. De vereniging heeft daarvoor destijds in de discussie over de aanleg van de nieuwe metrolijn gewaarschuwd. Helaas krijgen wij nu gelijk.

Bijzondere waarde van de Wevershuizen

Ontwerptekening van Philip Vingboons van de wevershuizen in het 'Noordsche Bos' (Stadsarchief Amsterdam)

De wevershuizen zijn buitengewoon belangrijke Rijksmonumenten. Het gaat om een serie panden die in één bouwstroom in 1670/71 tot stand gekomen is, in opdracht van de regenten van drie liefdadigheidsinstellingen: het Binnengasthuis, het Burgerweeshuis en het Leprozenhuis. Het doel was de kwijnende textielindustrie in Amsterdam te stimuleren. De wevershuizen zijn ontworpen door de beroemde Amsterdamse bouwmeester Philips Vingboons (1607-1678), een leerling van Jacob van Campen, en één van de architecten van het Hollands Classicisme. Ze kunnen een vroeg voorbeeld van sociale woningbouw worden genoemd: ze dienden als huisvesting en werkateliers voor wevers die meestal uit het buitenland kwamen. De genoemde instellingen konden de huuropbrengsten goed gebruiken en er werd een stedelijk belang gediend.

In 1670/71 zijn tussen de Spiegelgracht en Reguliersgracht vijf bouwblokken tot stand gekomen, allemaal volgens het standaardontwerp van Philips Vingboons, die tot op de dag van vandaag het bijzondere karakter van de Weteringbuurt bepalen. Elk wevershuis heeft een exact vierkante voorgevel: het classicisme komt niet tot uitdrukking in de ornamenten, maar in de verhoudingen van de panden. De tijdgenoten spraken over het Noordsche Bos, vanwege de grote hoeveelheid uit Noorwegen geïmporteerde grenen heipalen die de bouwblokken dragen. Een deel van deze 211 woningen bestaat nog, waaronder een aantal op de Vijzelgracht.

(WS, 12/9/2008, gewijzigd 15/9/2008)