Toverspreuken over het beschermde stadsgezicht III

Reconstrueren

‘Reconstrueren’ is een verhullende term voor ‘herbouwen’ of ‘terugbouwen’, en wordt verwezen naar dezelfde verboden zone als ‘historiseren’ of het imaginaire openluchtmuseum. Doctrinaire kunsthistorici en sloopzuchtige bouwers vinden elkaar in een misprijzend oordeel. Wat herbouwd wordt, geldt niet meer als authentiek historisch, het is namaak, om niet te zeggen: vervalsing. Dat oordeel heeft een hypocriet puriteins luchtje. Voor de één is het gereconstrueerde niet meer interessant als studiemateriaal, voor de andere staat het in de weg van de begeerde nieuwbouwopdracht. Stel nu eens dat die kunsthistoricus of die architect een kostbare antieke stoel bezit, waarvan een poot is gebroken. Wat doet hij? Bij het grofvuil op straat zetten? De poot vervangen door een glimmend metalen buis? Een verstandig man laat er door een bekwame meubelmaker een gereconstrueerde poot aanzetten, in precies dezelfde vorm, in dezelfde houtsoort. Zijn stoel is weer mooi om naar te kijken en veilig om op te zitten. Maar ja, hij heeft een nagemaakte poot. Is dat erg? Als het goed gedaan is, zal zelfs een meubelexpert met een vergrootglas de naad niet kunnen vinden.

Bij restauratiewerken probeer je elk authentiek onderdeel te behouden, maar soms is dat niet meer uitvoerbaar: balken zijn verrot of metselwerk heeft zijn samenhang verloren. Vervangen? Aanpassen? Het aanbrengen van centrale verwarming en sanitair is al een aanslag op de oorspronkelijke structuur. Het doel is dat bewoners zich gelukkig zullen voelen in het gerestaureerde huis met zoveel mogelijk oude, maar ook de onmisbare nieuwe elementen. Datzelfde geldt ook voor het publiek in de binnenstad, dat de openbare ruimte en de gevelwanden om zich heen als hun gemeenschappelijke woonkamer ervaart. Als er gaten in de gevelwanden vallen, moet dat huiskamergevoel niet worden beledigd. Dan kan reconstructie van wat er gestaan heeft de beste oplossing bieden. Zeker niet de enige: een herkenbaar nieuwe invulling is soms beter. Veel hangt af van de directe omgeving. Er staan in Amsterdam heel wat huizen, waar een als restauratie begonnen werk uiteindelijk grotendeels als reconstructie is geëindigd. Geen bezwaar: zie de antieke stoel met de als oud gemaakte poot. Het schoolmeesterlijk opgestoken vingertje wijst in de verkeerde richting.

Geurt Brinkgreve

(Uit: Binnenstad 166/167, nov. 1997.)

Meer lezen:
[Toverspreuken I: Openluchtmuseum]
[Toverspreuken II: Dynamiek]
[Toverspreuken IV: Eigentijds]
[Toverspreuken V: Historiseren]
[Toverspreuken VI: Bevriezen]
[Toverspreuken VII: Slot]