Jury-verslag Heemschut Persprijs 1999

Enige tijd geleden kwam de jury van de Heemschut Persprijs voor de veertiende keer bijeen om de jurering van de prijs ter hand te nemen. De laatste jaren gebeurt dat in de burelen van de redactie Cultuur van NRC Handelsblad aan de Paleisstraat, waar jury-voorzitter Max van Rooij tevens als gastheer optreedt.Hij kon deze middag de voltallige jury welkom heten, te weten prof.Wiek Röling, hoogleraar architectonische ontwerpen aan de TU van Delft, Oscar van Asten, architect te Vlaardingen, Ben Kroon, journalist te Amsterdam, Jan de Roode, omroepjournalist te Utrecht en Jaap Kamerling, journalist te Amsterdam. Voor het eerst werd het jurerende gezelschap gecompleteerd door Titia Kloos, PR-functionaris van Heemschut, die notuleerde.

De Heemschut Persprijs is in 1986 ingesteld ter gelegenheid van het 75-jarig jubileum van de Bond Heemschut, die met het instellen van de prijs het maken van journalistieke producties in woord en beeld voor een divers publiek wil stimuleren. De prijs wordt gesponsord door aannemersbedrijf Kneppers te Amsterdam. De jury kon zich dit jaar buigen over een record aantal inzendingen van 36. Steeds meer media, zowel schrijvende als audiovisuele, ontdekken de groeiende interesse van een steeds groter wordend publiek voor markante bouwkunst en mooie cultuurlandschappen. Vooral het toenemend aantal inzendingen van de kant van landelijke, regionale en locale omroepen frappeerde de jury.

Verrrast was zij over een serie artikelen van Aad Nekeman van hoge journalistieke kwaliteit over het natuurverschijnsel wielen in het regionale dagblad Rivierenland. Wielen, waaien of kolken zijn ronde meertjes, die aangeven waar ooit een dijk doorbrak en het kolkende water een diep gat van soms tientallen meters diep sloeg. De omstandigheden, waaronder zo'n wiel plotseling als een blikseminslag ontstaat zijn zonder uitzondering heel intrigerend. De serie is spannend geschreven en is een voorbeeld van journalistiek, die de lezers de ogen opent voor zijn vaak boeiende directe omgeving.
Opmerkelijk vond de jury het artikel in Trouw Éen staaltje van menselijk kunnen van Marcel van Hoven, waarin deze een eigen filosofie ontwikkelt over de beleving en inrichting van de ruimte in Nederland. De schrijver stelt vast, dat door de voortdurende uitdijing van met name het verkeersareaal het vroeger zo ruimtelijk en rustig ervaren landschap in Nederland snel verloedert. Soms kan men meer rust en verstilling vinden in een rustige grachtentuin midden in een drukke stad als Amsterdam.
De stadsredactie van het Nieuwsblad van het Noorden verraste zijn lezers vorig jaar met een uitgebreide en veelzijdige rijk geïllusteerde special, geheel gewijd aan de Grote Markt in Groningen met reportages over de geschiedenis, de architectuur en het gebruik 24 uur per dag. Een staaltje van journalistieke vakkundigheid.

Uit de inzendingen van de omroepen selecteerde de jury een reportage van de regionale omroep TV West over de school van architect Duiker in Scheveningen.
De jury liet zich overtuigen door de grote ambachtelijkheid, waarmee het team van TV West deze reportage van dit heldere specimen van het Functionalisme samenstelde. De camera-regie was uitstekend en de montage vakkundig. De juiste mensen werden aan het woord gelaten om de kijker een idee te geven over de bijzondere opzet van het gebouw en de geslaagde herbestemming ervan tot verzamelgebouw voor kleine ambachtelijke bedrijfjes.
De jury besloot eenstemmig om de tweede prijs, een bedrag van 2500 gulden, toe te kennen aan het voltallige productieteam van TV West.

Unaniem was tenslotte de jury in zijn opvatting, dat de eerste prijs - een bedrag van 7500 gulden - dit jaar toekomt aan de meest vooraanstaande en gevreesde monumentenbeschermer van Amsterdam Geurt Brinkgreve.
Al 25 jaar redigeert hij nu met vlijmscherpe pen de vaak ongelofelijke lotgevallen van monumentaal Amsterdam in het uitstekend leesbare maandblad Binnenstad van de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad, die dit jaar een kwart eeuw bestaat. Hij doopt zijn pen in ironie en sarcasme en bekampt zijn tegenspelers met venijnigheid en charme in woord en geschrift. Met oprechte verbijstering signaleert hij, dat de mooiste binnenstad ter wereld vanaf het moment, dat het tot beschermd stadsgezicht zou worden verklaard en voorgedragen voor de Werelderfgoedlijst met de een na de andere lelijke mastodont wordt opgezadeld, zoals het megalomane winkelcentrum - inmiddels al weer gesloten - De Kolk aan de Nieuwendijk, de Filmacademie aan het mr. Vissserplein, beide van 'gereputeerde architecten' als Ben van Berkel en Koen van Velsen. Scherp is Brinkgreve in zijn analyses van hoe het mis kon gaan en honend in zijn korte, bondige commentaren. Krachtig haalt hij uit naar architect Sjoerd Soeters, die in de modieuze Reguliersbreestraat op de hoek van de Geelvincksteeg - we citeren Brinkgreve - met veel visueel lawaai zo nodig een modern, gedurfd, dynamisch, krachtig en vooral eigentijds hoekaccent moest aanbrengen op de plaats waar tevoren twee karakteristieke huisjes nog een gave gevelwand lieten zien. Hoe lang moeten voorbijgangers en omwonenden nog wachten op het volgende nummertje stadsverloedering, vraagt hij zich in gemoede af. En onder het kopje Misplaatste grap laakt hij het ontwerp voor een woning aan de Foeliedwarsstraat. De eigentijdse gevel zou een 'leuke' ronde kap krijgen en versierd worden met een o zo leuke bronzen boom van gepolijste messing en negen opvallend uistekende punten. De behoefte om op te vallen is een veel voorkomende eigenschap, zo vervolgt hij vol spot. Bijvoorbeeld bij jongelieden, die hun haar groen verven of zich een oranje hanenkam aanmeten. Daar heeft niemand last van, dát gaat wel weer over. Maar als deze misplaatste kermisgrap zou worden gebouwd dan staat zo'n onding er voor langere tijd. Dan is een stukje binnenstad voor generaties stadgenoten ontsierd. Geurt Brinkgreve wil de jury vol overtuiging eren met de Heemschut Persprijs 1999.

Amsterdam, september 2000

Max van Rooy, voorzitter jury
Jaap Kamerling, jurylid

(Uit: Binnenstad 185, november 2000)