Geldersekade 82

Uiterst zeldzaam 17de-eeuws interieur op de Geldersekade ontdekt

Tijdens de renovatie van een hele rij panden aan de Geldersekade door Stadsgoed BV werd onlangs een bijzonder waardevol zeventiende-eeuws interieur ontdekt. Deze dochteronderneming van woningbouwvereniging Het Oosten wil appartementen realiseren in de panden. Daar is op zich niets mis mee. Integendeel: ook onze vereniging wil dat de verloedering in het algemeen en de prostitutie in het bijzonder wordt teruggedrongen. Echter, het huidige plan van Stadsgoed BV voor de realisering van zes appartementen in Geldersekade 82 betekent de vernietiging van een uiterst zeldzaam interieur.

In 1974 werd de top van de halsgevel in Vingboons-stijl gereconstrueerd.

Al in 1934 werd melding gemaakt van de bouwkundig slechte staat van het pand, maar toen gebeurde er niets. In 1971 werd het pand gekocht door architect ir. J.B. Ingwersen die een restauratieplan maakte dat gedeeltelijk is uitgevoerd. Hij besteedde de rest van zijn leven, tot zijn dood in 1996, aan de restauratie van het pand. Van deze vele jaren, met een accent op 1977, is correspondentie bewaard gebleven tussen Ingwersen en de gemeente die een duidelijk beeld geeft van de grote inzet die werd getroost het pand te restaureren. Zijn zoon Ben ijvert nu voor de voltooiing van het restauratieplan door Stadsgoed BV.

Achtergevel oorspronkelijk	Huidige toestand	Bouwplan van NV Stadsgoed

Onze werkgroep Waakhond heeft bezwaar aangetekend tegen het huidige plan dat het tegendeel beoogt. Zo zou de door Ingwersen gerestaureerde, maar grotendeels originele eikenhouten achterpui met kruiskozijnen worden gesloopt omdat de hoge pui het onmogelijk maakt de ruimte te splitsen in twee woonverdiepingen.
Dat we pas tijdens renovatie of sloop op het spoor komen van een waardevol interieur vindt zijn oorzaak in het feit dat Monumentenzorg geen goede database heeft van alles wat zich achter de monumentale gevels bevindt. In het Register van Rijksmonumenten staat Geldersekade 82 slechts omschreven als "pand met pilaster-halsgevel met drie oeils-de-boeuf (1644)". Deze zogenaamde 'redengevende beschrijving' heeft alleen betrekking op de voorgevel.
Geldersekade 82 heeft een halsgevel met pilasters in de trant van Philips Vingboons en is goed bewaard gebleven, zij het dat de kruiskozijnen in de achttiende eeuw gewijzigd zijn in schuiframen. Toch zijn de oude kruiskozijnen zijn nog herkenbaar, terwijl op de derde verdieping nog de oorspronkelijke vensters met luiken aanwezig zijn. De lage onderpui is het resultaat van een negentiende-eeuwse verbouwing. De topgevel heeft klauwstukken en oeils- de-boeuf (gebeeldhouwde ovale raampjes) van hoge kwaliteit. Het bovenste stukje (boven de rondboog op de pilasters) is door Ingwersen in 1974 gereconstrueerd op basis van tekeningen uit Vingboons' Afbeeldsels der voornaemste gebouwen. Het pand is een typisch koopmanshuis: een woonhuis met pakzolders. Het bestaat uit een kelder, begane grond, insteekverdieping, drie verdiepingen en een zolder met vliering. Volgens de bouwkundigen van het Bureau Monumenten & Archeologie is het pand ouder dan de voorgevel, waarschijnlijk uit 1603/05.

De begane grond met doorzicht naar een deel van de achterpui. De zware balken van de insteek verdelen het oorspronkelijke hoge voorhuis in twee lagen.	Een deel van het zware houtskelet voor het oorspronkelijke voorhuis (gedeeltelijk gereconstrueerd), gezien vanuit de insteek.

Het houtskelet zou uit die tijd dateren, ook al is het mogelijk dat de balklagen gedeeltelijk van later zijn. De muurstijlen rusten op zandstenen neuten. De grote op basis van sporen teruggebrachte zwanenhalskorbelen corresponderen met de periode toen nog geen sprake was van een insteek. De insteek is door Ingwersen aan de achterzijde verwijderd om een vide te maken en de vroeg-zeventiende-eeuwse achterpui te kunnen herstellen. Eveneens bijzonder is de zeventiende-eeuwse spiltrap die de verdiepingen met elkaar verbindt. De brandweer acht deze houten spiltrap brandgevaarlijk en dus dreigt het zeldzame weinig ruimte innemende timmermanswerk gesloopt te worden. Op de zolder bevindt zich nog een gaaf bewaard gebleven hijsrad uit de bouwtijd. Kortom, het woonhuis heeft een monumentale waarde die niet onder doet voor het gereconstrueerde Rembrandthuis of authentieker, het Museum Ons lieve Heer op Solder.
De kenner van het Amsterdamse woonhuis, Henk Zantkuijl, heeft Geldersekade 82 'een van de tien meest bijzondere huizen van de oude binnenstad' genoemd. Eigenlijk zou een liefhebber het pand moeten kopen zodat het niet opgesplitst hoeft te worden in appartementen. In ieder geval moet het plan van tafel om de begane grond-verdieping met insteek te verbouwen tot twee appartementen. Het ligt meer voor de hand om hier een winkel te vestigen zodat het restauratieplan van Ingwersen kan worden voltooid en het interieur intact kan blijven. Wie neemt het initiatief?

Walther Schoonenberg

Naschrift
Het laatste nieuws is dat Stadsgoed BV het bouwplan heeft ingetrokken, na een negatief advies van het Bureau Monumenten en Archeologie. Stadsgoed BV heeft het pand destijds voor een hoog bedrag gekocht met de gedachte het pand op te splitsen in zoveel mogelijk appartementen. Dat lijkt nu niet langer mogelijk te zijn.

Literatuur:

• Michel Bakker, Waardestelling Geldersekade 82, Bureau Monumentenzorg, 22 april 1998
• Ronald Glaudemans en Coert Peter Krabbe, Beschrijving van Geldersekade 82, 14 januari 2002

(Uit: Binnenstad 194, juli 2002.)

[Meer lezen]