"Openbare ruimte, dat zijn twee woorden: openbaar en ruimte"

Debat over de openbare ruimte, aansluitend op de jaarvergadering 2002

"Hoewel in de 17de eeuw een stadsuitleg werd ontworpen met een evenwichtige verdeling tussen bebouwing en open ruimte is steeds meer terrein in de loop der tijd geprivatiseerd of permanent in beslag genomen. De straten zijn volgepropt met blik, de gevels verborgen achter neonreclames en het water is aan het zicht onttrokken door drijvende woondozen. Eén voor één kwamen deze 'schepen' vanaf de jaren '60 de grachten opvaren, confisqueerden een stuk van het openbaar domein en voeren nooit meer uit."
Een geprivatiseerde wallekant: een stuk openbare ruimte schaamteloos omheind door een woonbootbewoner op de Prinsengracht. Een geprivatiseerde wallekant, ditmaal door een walbewoner, op het Singel, één van de hoofdgrachten van Amsterdam.

Het inleidende verhaal van Walther Schoonenberg wordt geïllustreerd met niets aan de verbeelding overlatende lichtbeelden: woonboten met overkapte loopplanken, kunstig afgerasterde zandbakken en fietsenstallingen, met op de omrastering doodleuk de woorden 'verboden toegang' of 'privé' gekalkt. De gemeente kan er soms ook wat van: al die paaltjes en kastjes, lelijke verkeersdrempels, het woud aan verkeersborden en de nieuwste trend: brievenbussenkasten op de 'stoepenstrook', omdat men tegenwoordig verplicht is per adres over een eigen brievenbus te beschikken. "Waarom moeten die regels in heel Nederland hetzelfde zijn en doet de gemeente niet haar best om voor het beschermd stadsgezicht bijzondere regelingen te treffen?" Walther Schoonenberg stelt in zijn dialezing dat de openbare ruimte de afgelopen decennia door een niet-handhavende overheid is verwaarloosd en dientengevolge steeds verder geprivatiseerd. Er zijn echter ook positieve geluiden: hij is gelukkig met het standaard-grachtenprofiel: "Schoon, leeg en ruimtelijk, dat moet het weer worden".

Het forum achter de tafel, terwijl Walther Schoonenberg aan het woord is.

Hendrik Kaptein zal het debat leiden. Eerst krijgen de geïnviteerde politici de gelegenheid hun standpunt uiteen te zetten, daarna zal ook het publiek uitgenodigd worden zich in de discussie te mengen.
Auke Bijlsma (raadslid PvdA) merkt op dat allerlei functies in de binnenstad elkaar in de weg zitten. De politiek moet keuzes maken. Hij is het er mee eens dat het water terugveroverd moet worden, maar het terugveroveren van de openbare ruimte kost veel geld. Een parkeerplaats in een parkeergarage kost een ton en 90 % van de mensen is niet bereid dat te betalen. Handhaving is belangrijk; er zijn ook voorbeelden dat dat kan, bijvoorbeeld in Kopenhagen. "Ja, betere handhaving", reageert Ton Hooijmaijers (demissionair wethouder VVD) "Maar mensen zijn slim. Het is niet alleen en kwestie van gedogen maar ook van juiste wetgeving."
Dingeman Coumou (deelraadslid Groen Links): "Mooie woorden over het parkeerbeleid, maar wat komt er uit? Er worden wel ondergrondse parkeergarages gebouwd, maar bestaande parkeerplaatsen worden vervolgens niet 1 op 1 opgeheven." In reactie daarop stelt Guido Frankfurther (deelraadslid D66) dat dat niet klopt. Belangrijker vindt hij echter dat de automobiliteit wordt verminderd. Gedeeltelijk is dat al gebeurd. Ook is er een omslag gemaakt in het denken over de openbare ruimte. Wethouder Guusje ter Horst is daarmee begonnen. "In de komende periode gaan we één gracht opengraven. Als er één schaap over de dam is…"
Coumou: "Meer parkeerplaatsen betekent meer automobiliteit!"
Ton Hooijmaijers: "63 % van het autoverkeer is van de bewoners zelf, realiseert u zich dat wel? Er zijn veel verkeersstromen in de stad, misschien moeten we die meer scheiden: meer wandelboulevards of een 'hoofdnet' voor voetgangers. Maar laten we niet te zuurpruimerig doen. Er is al veel verbeterd. Bovendien veranderen de normen en waarden met de tijd en ook onze eisen en portemonnee. Voorbeeld is de 'Rode Loper' op het Damrak, destijds vond men dat kwaliteit, de specialisten vonden dat. De bewoners moeten dus meer invloed op die keuzes krijgen. Pas de laatste twee jaar gebeurt er iets en er was een koninklijk huwelijk voor nodig om echt een verschil te maken. Maar het is vooral een kwestie van wil, in het verleden wilde men ook niet handhaven. Het Damrak is een begin, nu is de Nieuwendijk aan de beurt. We moeten echter niet vergeten dat we in een stad leven. Er is een revival: iedereen wil weer terug en dat is positief."
Hans Res (raadslid CDA) vindt dat de voetganger niet per se de eerste prioriteit moet hebben. "Het blijft altijd een afweging en er is weinig geld. We moeten ook de economie intact houden en prettig wonen. Dat betekent schoon, heel en veilig."
Als het publiek vervolgens wordt uitgenodigd zich in de discussie te mengen dreigt deze binnen de kortste keren te ontaarden in een twistgesprek over parkeren. Op voorstel van Richter Roegholt wordt dat onderwerp afgesloten.
Hendrik Battjes feliciteert Walther met zijn principiële verhaal: "De publieke ruimte moet publiek blijven. Wat is de taak van de overheid? Gedogen en handhaven. Ook dat 'vreten' moet binnen." Waarop Hooijmaijers reageert: "Horeca is belangrijk voor de stad. Ik vind dat u een zeer rigide standpunt inneemt. Heeft u nooit op een terras gegeten?"
Jan Beijnes: "Ik hoor al dertig jaar hetzelfde verhaal, dat handhaving zo moeilijk is. Het moet gewoon weer onder controle komen. Waarom geeft de gemeente geen boetes?"
Simon Sprietsma, ontwerper van o.a. de Dam, zegt dat hij er tegen is dat er 'monoculturen' ontstaan. "Als je verkeersstromen niet kunt scheiden moet je mengen. Openbare ruimte, dat zijn twee woorden: openbaar en ruimte. Dat betekent soms dat je prioriteiten moet stellen. Voorbeeld is de kwestie van de fietsen op de Dam. Er was naast de Bijenkorf een goede mogelijkheid voor het maken van een inpandige fietsenstalling. Daar was geen geld voor en nu staan er allemaal fietsen op de Dam. U begrijpt dat de koningin met de kranslegging niet over fietsenrekken moet struikelen."
Eveline van Nierop ergert zich aan alle touringcars en andere grote gevaartes in de stad: "Die witte boot in de Prinsengracht, bij het Anne Frankhuis, dat is een zeekasteel. Hoe is dat mogelijk? Ook moet de Vijzelgracht open, de bomen zijn al weg."
Guido Frankfurther: "De Vijzelgracht is niet uit het gezicht verdwenen, maar men wil daar een parkeergarage".
Als Hooijmaijers en Bijlsma opmerken dat er eigenlijk een buslosplaats en 'park-en-ride- voorzieningen' moeten komen, vraagt Coumou direct of dat wel gekoppeld is aan het afsluiten van de binnenstad voor bussen?
Als de discussie ten einde loopt zegt Coumou: "Het water is hier onvoldoende aan de orde geweest; de woonboten staan niet eens in het programakkoord. Ook het geld is niet aan de orde geweest." Waarop Bijlsma zegt dat er meer geld zal komen. "We hebben 18 miljoen uit de centrale stad overgeheveld naar de binnenstad voor de openbare ruimte".
"De bijdrage van de centrale stad aan de binnenstad steek ik vast in de knip!", besluit tenslotte Frankfurther, die over enkele dagen de nieuwe deelraadswethouder zal zijn, belast met water, verkeer, inrichting openbare ruimte en monumentenzorg. "Maar het gaat niet alleen om 'mooi'. Er zijn nog drie andere redenen waarom openbare ruimte belangrijk is: de veiligheid, de economie en het geluksgevoel."

Juliet Oldenburger

(Uit: Binnenstad 196, dec. 2002.)

[Dialezing Openbare Ruimte door Walther Schoonenberg]

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.