ARM: Cluster Schievink niet slopen of ophogen

Rozengracht 69-75	Rozenstraat 68-74

De Amsterdamse Raad voor de Monumentenzorg heeft het stadsdeel Amsterdam-centrum geadviseerd de panden Rozengracht 69, 75, en Rozenstraat 68, 70, 74 en 76 niet als rijksmonument of gemeentelijk monument aan te wijzen. Desondanks pleit de ARM voor behoud van het zogenaamde Cluster Schievink. De nummers 71 en 73 aan de Rozengracht, en nummer 72 aan de Rozenstraat zijn rijksmonumenten.

De onbeschermde panden zijn gebouwd aan het einde van de 19e of de eerste helft van de 20ste eeuw. Het betreft in alle gevallen vervangende nieuwbouw van bouwvallige of verwoeste panden. Alleen Rozengracht 75 bezit vermoedelijk nog zijn 18de-eeuwse kern. De ARM adviseert om hiernaar nader onderzoek te verrichten.
Het belang van de panden ligt volgens de ARM vooral in hun stedenbouwkundige waarde. Ze vormen een samenhangend bebouwingsensemble dat als zodanig bewaard zou moeten blijven. Het blok is als onderdeel van de Jordaan ontwikkeld binnen de structuur van de eerste uitleg van de grachtengordel waarbij de polderverkaveling als uitgangspunt werd gebruikt. Van de gangen en stegen die in het blok waren opgenomen is alleen de Slagersgang nog over. Omdat hier sprake is van een pandsgewijze vervangende nieuwbouw, kon de oorspronkelijke parcellering herkenbaar blijven. Dit is volgens de ARM een waardevol gegeven in een omgeving die voor een groot deel aan schaalvergroting ten prooi is gevallen. Ook de verspringende bouwhoogtes dragen bij aan het behoud van het historisch aanzien.
De ARM pleit ervoor om de rijksmonumenten Rozengracht 71 en 73 ongemoeid te laten en in ere te herstellen. Dat geldt eveneens voor het zogenaamde Van Houtenpand, Rozenstraat 72, dat vanwege zijn cultuur- en architectuurhistorische waarde eveneens rijksbescherming heeft. Ophogen van deze rijksmonumenten of herplaatsen van de monumentale onderdelen in nieuwbouw noemt de ARM onaanvaardbaar.
In 1995 had de gemeente het plan het gehele cluster, uitgezonderd Rozengracht 71, te slopen. De plannen werden bijgesteld in die zin dat ook Rozengracht 69 behouden zou blijven. De ARM verzette zich in 1998 heftig tegen de sloopplannen en hekelde de opvatting van de gemeente dat de rijksmonumenten Rozengracht 73 en Rozenstraat 72 geen cultuurhistorische waarde hebben. Het gaat hier om twee zogeheten Van Houtenpanden, genoemd naar de hoofdinspecteur van Bouw- en Woningtoezicht E. van Houten die zich in de jaren twintig, dertig heeft ingespannen om historische toppen te herplaatsen op nieuwbouw uit die periode. Dit gebeurde op aandringen van Amstelodamum.
Het stadsdeel-Centrum bezint zich nu op de toekomst van het Cluster Schievink.

Frans Heddema

(Uit: Binnenstad 200, juni 2003.)

[Op de bres voor Amsterdam XLVIII: Cluster Schievinck]