Amsterdamse gevelstenen

15 jaar Vereniging Vrienden van Amsterdamse Gevelstenen

Dit jaar is het 15 jaar geleden dat de VVAG werd opgericht. Een paar Amsterdammers met hart voor de ‘petite histoire’ vonden dat de unieke openluchtcollectie Amsterdamse gevelstenen in slechte en verwaarloosde staat verkeerde. Veel gevelstenen zaten zo dik onder lagen – vaak gebarsten en afbrokkelende – verf, dat er nauwelijks nog iets van de voorstelling te zien, laat staan een onderschrift te lezen was. Andere exemplaren waren juist door ondeskundige schoonmaak in de jaren ’30 (het befaamde aflogen) ernstig aangetast en versuikerd. Foute restauraties in het verleden – met te harde cement of zelfs met stopverf – hadden hun sporen achtergelaten, soms waren onderdelen afgebroken.

In het decembernummer van Binnenstad 1989 verscheen al een interview met Jos Otten over zijn liefde voor gevelstenen, waarin hij zijn zorg uitspreekt over de staat waarin veel gevelstenen verkeren, en in het februarinummer 1991 stond een oproep over een weggeraakte gevelsteen (‘In Die Vergvlden Cater’ / ‘In Die Nievstat’, Leidsegracht 97).
In het juninummer van Binnenstad 1991 wordt de oprichting van de VVAG gemeld en vanaf dat moment verschenen er regelmatig artikelen over behaalde resultaten van de VVAG. Al in het oktobernummer van 1991, de VVAG had toen 98 leden, kon de restauratie van de volgende gevelstenen worden gemeld: ‘D. Mvys’ (Oudezijds Achterburgwal 72), ‘Het Walvis Been Is Nu Steen’ (naast Haarlemmerdijk 168), ‘De beer met drie rollen stof’ (Sint Annenstraat 10) en ‘T’Wapen Va Tessel’ (Binnen Oranjestraat 3).

Gevelsteen van een vrouwenfiguur met kruis (Thorbeckeplein 17-19)

Een paar hoogtepunten: in 1991 de vondst bij een Haarlemse antiquair van de steen met Sint Lucas, die bij de afbraak voor nieuwbouw van Bethaniënstraat 10 gestolen was. De steen zit nu weer in de Bethaniënstraat in de zijgevel van nr. 14. In 1992 de ontdekking van een zeventiende-eeuwse Vlissingse gevelsteen bij een Amsterdamse houthandel op de Kopraweg. In 1994: het herstel van de zwaar beschadigde steen ‘Jupiter’ van Haarlemmerdijk 33. In 1997: de vondst van een gravure en de juiste naam van ‘T SCHIP CHINA’, Buiten Brouwersstraat 22. In 1999: de terugkeer van ‘DE KONING VAN BOHEMEN’ in de gevel van Egelantiersgracht 153-159. Een prachtig hoogtepunt was ook het herstel van het deurkalf met Admiraal Tromp op de Oudezijds Voorburgwal 136.

Maar de VVAG is nog lang niet klaar, nog steeds staan op ons herstel-verlanglijstje een aantal urgente gevallen. In de gevel van Thorbeckeplein 17-19 zit een steen met een staande vrouwenfiguur met een kruis, geflankeerd door gebeeldhouwde linten ‘ANNO’ en ‘1666’. Het huis werd in dat jaar, tegelijk met Herengracht 563, gebouwd door de rijke katholieke koopman Jacobus de Wael. De gevelsteen, dit jaar 340 jaar oud, zit zo dik onder de verf dat nauwelijks te zien is dat de vrouw, de personificatie van het Geloof, ook nog een opengeslagen boek in de rechterhand heeft. Ook het opschrift ‘T GHE LOOF’ is totaal weggeschilderd.

Gevelsteen De wonderbaarlijke visvangst (OZ Voorburgwal 158) Deze gravure van Cornelis Galle uit ca. 1600 werd voor de hiernaast afgebeelde gevelsteen als voorbeeld genomen (Coll. Rijksmuseum)

Een ander urgent geval is het fijn gedetailleerde, maar door een grauwe verflaag niet als zodanig te herkennen, vroeg-zeventiende-eeuwse reliëf met de Wonderbaarlijke Visvangst, Oudezijds Voorburgwal 158. Ook hier zal een voorzichtige verwijdering van de verflagen en het herstel van kleine beschadigingen wonderen verrichten. De beeldhouwer van het reliëf heeft een gravure van Cornelis Galle uit ca. 1600 tot in detail nagevolgd, zelfs de touwen waarmee het anker aan de zijkant van het scheepje is bevestigd, zijn exact overgenomen. De VVAG zal zich inspannen om op korte termijn deze twee gevelstenen weer ‘leesbaar’ te maken.

Onno Boers

(Uit: Binnenstad 217, juni 2006)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.