Wallengebied bouwhistorisch meest interessante deel van de binnenstad

Op een door de Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond georganiseerd symposium in gebouw De Bazel in de Vijzelstraat op 2 november 2007 hield bouwhistoricus Ronald Glaudemans een interessante lezing over de zogenaamde ‘bouwhistorische waardenkaart’ van het middeleeuwse stadshart. Voor het gemeentelijk Bureau Monumenten & Archeologie (BMA) doet hij al een paar jaar bouwhistorisch onderzoek naar het oude stadshart van Amsterdam.

Verwachtingskaart	Bouwhistorische waardenkaart

Onze stad is ouder dan de zeventiende eeuw, maar aan de gevels is dat niet te zien. De middeleeuwen zijn onzichtbaar verstopt achter de doorgaans jongere gevels. Glaudemans heeft een analyse gemaakt door verschillende kaarten van het stadshart over elkaar heen te leggen om te achterhalen welke van de 120 bouwblokken nog middeleeuwse onderdelen zouden kunnen bevatten. Zo is bijvoorbeeld de kaart van de parcellering van 1850 onder de huidige kaart gelegd. In één oogopslag is dan te zien wat er na 1850 is veranderd. Wat er aan historische substantie overblijft, circa 40 % van de totale bebouwing, is de zogenaamde verwachtingskaart: het gebied waar nog wel eens interessante bouwhistorische ontdekkingen gedaan zouden kunnen worden. Tot onze grote verrassing bleek het bouwhistorisch meest interessante gebied precies het huidige Wallengebied te zijn! Het Stadsdeel Centrum zal de kaart als beleidsinstrument gaan gebruiken. Een beleidsnota over dat onderwerp is in voorbereiding.

Warmoeestraat 145: Cassetteplafond uit ca. 1560 in het achterhuis (foto BMA)

Glaudemans besteedde tevens aandacht aan Warmoesstraat 145, een voorbeeld van wat er ontdekt kan worden achter de doorgaans jongere gevels in het oude stadshart (zie ook de laatste uitgave van het KNOB-bulletin 2007, nr 4/5). Het pand bleek een oud houtskelet te bevatten met bijzonder rijkversierde korbelen, die voorzien waren van wapenschilden en uitbeeldingen van keurvorsten – zelfs van de Duitse keizer. Deze korbelen waren echter niet meer in het pand zelf aanwezig, maar maken sinds 1905 onderdeel uit van de collectie van het Rijksmuseum: ze zijn er destijds gewoon uitgezaagd. Dendrologisch onderzoek aan het houtskelet toonde aan dat het pand, ondanks de veel jongere voorgevel, uit circa 1560 moest dateren. In het achterhuis werd een gedeelte van een cassettenplafond ontdekt dat uit dezelfde tijd moest dateren en dientengevolge het oudste cassettenplafond van Amsterdam is. Helaas is het hele achterhuis gesloopt: ook het plafond was niet meer te redden vanwege de vergaande staat van ontbinding door zwamvorming. De documentatie is naar Zeist gestuurd.

Walther Schoonenberg

(Uit: Binnenstad 225, december 2007)