Houten Huis op het Begijnhof niet langer het oudste huis

In de Warmoesstraat staan huizen ouder dan het Houten Huis op het Begijnhof

Uit dendrochronologisch onderzoek is gebleken dat Warmoesstraat 90 dateert uit ca. 1485. Daarmee is het ogenschijnlijk niet opvallende pand ouder dan het Houten Huis op het Begijnhof, tot nu toe bekend als het oudste huis van Amsterdam.

Warmoesstraat 90 met een voorgevel uit ca. 1800 (foto W.S.)

De ontdekking is gedaan door bouwinspecteur Wytse Teerling en bevestigd door Bureau Monumenten & Archeologie (BMA). In 2010 woedde er een felle brand, maar gelukkig bleef de brand beperkt tot het met dubbele gipsplaten goed geïsoleerde trappenhuis dat als een schoorsteen uitbrandde. De opknapbeurt daarna leidde tot de ontdekking. De inspecteur trof korbelen en sleutelstukken aan die hem erg oud leken, hetgeen niet overeenkwam met de voorgevel uit ca. 1800. Het pand staat niet op de monumentenlijst en is als 'orde 2' gewaardeerd. De bouwinspecteur heeft meteen BMA erbij gehaald. Het werd, zoals hij het zelf noemt, "de ontdekking van zijn (werkzame) leven". Met een open boor werd een aantal monsters van het spinthout genomen dat vervolgens in Berlijn is onderzocht. In het zogenaamd dendrochronologisch onderzoek wordt aan de hand van de jaarringen een datering gemaakt van de ouderdom van het hout. Dergelijk onderzoek gebeurt nog niet zo lang in Amsterdam en zet alles wat we dachten te weten op z'n kop.

Het Houten huis op het Begijnhof stond jarenlang bekend als een pand gebouwd direct na de grote stadsbrand van 1452. Uit dendrochronologisch onderzoek was echter in 2010 ontdekt dat het Houten Huis uit ca. 1530 dateert, vanwege het gebruikte hout uit 1528, dus een flink stuk jonger is dan men steeds dacht. (Zie: Houten huis op het Begijnhof minder oud.) Maar het was nog steeds het oudste bekende huis van Amsterdam. Daar is nu door de ontdekking in de Warmoesstraat een einde aan gekomen. Het houtskelet van het onderzochte pand bleek te bestaan uit hout van in 1472, 1483 en 1485 gevelde bomen. Warmoesstraat 90 kan daarom gedateerd worden op ca. 1485 en is dus een halve eeuw ouder dan Begijnhof 34.

Detail van de kaart van Cornelis Anthonisz. uit 1544. Warmoesstraat 90 ligt precies tegenover de Ouderkerkstoren aan de Damrakzijde van de Warmoesstraat.	Sleutelstuk met peerkraalmotief op de zolder van Warmoesstraat 90. (foto W.S.)

Dat zich achter de onopvallende gevel een veel ouder pand bevindt, hoeft ons eigenlijk niet te verbazen, aangezien de meeste panden in de Warmoesstraat ouder zijn dan de voorgevel doet vermoeden. De Warmoesstraat is één van de oudste straten van Amsterdam en was in de 15de eeuw de belangrijkste en voornaamste straat van het middeleeuwse Amsterdam. Op de kaart van Cornelis Anthonisz. uit 1544 is goed te zien hoe de Warmoesstraat er toen uitzag. Aan de Damrakzijde bevonden zich achter de huizen van de Warmoesstraat pakhuizen aan het water van het natte Damrak. Vlakbij, in Warmoesstraat 96, werden jaren geleden al restanten aangetroffen van houten zijmuren: in de 16de eeuw waren de meeste huizen van Amsterdam van hout.

Authentieke kap van Warmoesstraat 90 (foto W.S.)

Dergelijke houten huizen hadden een houtskelet bestaande uit jukken van stijlen, balken en korbelen. In veel huizen in het oude stadshart van Amsterdam kunnen dergelijke houtconstructies nog worden aangetroffen.

Warmoesstraat 90 heeft een gotisch houtskelet met korbelen en sleutelstukken. Het houtskelet is bijzonder goed bewaard gebleven. Ook de kap is nog authentiek.

Een middeleeuws houtskelet is te herkennen aan het zogenaamde peerkraalmotief in het sleutelstuk tussen korbeel en balk. Ook de Oude Kerk, het oudste gebouw van Amsterdam, heeft een dergelijke houtconstructie.

Warmoesstraat 83 (foto W.S.)

Er zijn meer voorbeelden in Amsterdam, ook in de Warmoesstraat, waar een dergelijk houtskelet aanwezig is. In Warmoesstraat 83 is daarvan ook een voorbeeld te zien, zelfs op een voor het publiek toegankelijke plaats, namelijk in een winkel. Ook dit huis dateert waarschijnlijk uit de 15de eeuw.

Het is dus nog maar de vraag hoe lang Warmoesstraat 90 als het oudste huis van Amsterdam bekend zal staan. In heel veel huizen is immers nog geen dendrochronologisch onderzoek gedaan. Er valt dus nog veel te ontdekken.

Heeft u een huis met een dergelijk houtskelet: laat het ons weten!

[Houten huis op het Begijnhof minder oud] (Binnenstad 243)
[Oud hout geeft geheimen prijs] (Binnenstad 220)

(WS, 16/6/2012, update 23/6/2012)