Joods erfgoed op Uilenburg dreigt gesloopt te worden

De VVAB heeft kennis genomen van het voornemen van de Dienst IVV van de gemeente Amsterdam om een nieuw kantoorgebouw te realiseren op een binnenterrein aan de Nieuwe Uilenburgerstraat. Op deze plaats staat thans nog de dienstwoning van de Sophie Rosenthal Bewaarschool uit 1887. Het gebouwtje is in gebruik als magazijn. Uit niets blijkt een inzet van de gemeente een laatste restant van Joods erfgoed in deze buurt te behouden. Het tegendeel is waar: de gemeentelijke Dienst IVV heeft een architect gevraagd een bouwplan te ontwikkelen met als uitgangspunt sloop van het 19de-eeuwse gebouwtje.

Het nog bestaande gedeelte van de bewaarschool

De gedenksteen aan de zuidgevel

In de waardenstelling van het bureau Monumenten en Archeologie (zie bijlage 1) wordt gesteld dat het bouwwerk "strikt architectuurhistorisch (…) niet (voldoet) aan de criteria voor plaatsing op de monumentenlijst. Ook de ensemblewaarde is door de sloop van het schoolgebouw verloren gegaan. Evenmin kan gesproken worden van gaafheid of zeldzaamheid”. Echter, bMA concludeert dat zij “een afgewogen oordeel over de betekenis van de voormalige woning als Joods cultureel erfgoed (…) niet (kan) geven. Het gebouw wordt vermeld in de gids Wandelingen door Joods Amsterdam waarvan ook een Engelse editie bestaat. Zodoende komen er nogal eens bezoekers kijken. Het is daarom dringend gewenst om wat betreft de cultuurhistorische betekenis advies te vragen aan een deskundige op het gebied van Joods Amsterdam.”

Tekening uit 'De Amsterdammer, weekblad voor Nederland', 5 januari 1908 (no. 1593)

Om de gemeente daarbij te helpen, heeft de VVAB Izak Salomons gevraagd te onderzoeken of het van belang is voor het behoud van dit gebouwtje te strijden. In zijn notitie zegt de heer Salomons (zie bijlage 2) dat “de woning van de Sophie Rosenthal Bewaarschool ondanks zijn op dit moment bescheiden voorkomen grote waarde (heeft) als herinnering aan een onherroepelijk vernietigd stukje van de geschiedenis van Amsterdam. Juist doordat het afwijkt tussen de moderne en utilitaire bebouwing die er in de buurt gekomen is en ook nog verder komen zal, kan het een positieve invloed hebben op zijn omgeving. De onderwijzerswoning uit een voorbije tijd laat zien hoe het in Amsterdam in een humane samenleving eigenlijk zou moeten zijn, hoe er zelfs in de meest armoedige tijd in een bijna onbewoonbare buurt toch een liefdevolle aandacht was voor opvoeding en cultuur. Het voortbestaan van dit gebouw zou de herinnering aan de school in stand kunnen houden. Het zou daarnaast een bescheiden tegenwicht kunnen zijn tegen ook nu nog levende vooroordelen en gebrekkige kennis over de joodse bevolking die hier heeft geleefd en over een cultuur die zoveel heeft bijgedragen aan de stad Amsterdam zoals wij deze nu kennen.”

Gezien het voorgaande is er voor de VVAB alle aanleiding het dagelijks bestuur van het stadsdeel te vragen stappen te ondernemen die kunnen leiden tot het behoud van een laatste restant van Joods erfgoed in de binnenstad. De VVAB heeft stadsdeelwethouder G. Frankfurther de suggestie gedaan de Dienst IVV op te dragen een alternatief te ontwikkelen, waarbij wordt uitgegaan van behoud en herstel van het bedoelde gebouwtje. Het Centraal Joods Overleg heeft zich in een afzonderlijke brief bij ons verzoek aangesloten.

(WS, 28/2/2003)

Bijlagen:

• Architectuur-historische waardenstelling (BMA)
• Cultuur-historische waardenstelling (Isak Salomons)