Vendex-driehoek

Vrijdagmiddag 16 november jl. werd in de Zuiderkerk de uitslag bekend gemaakt van de meervoudige opdracht aan de drie architecten Pi de Bruijn, Sjoerd Soeters en Herman Zeinstra. De ontwerpen waren onder motto ingediend. In augustus heeft de gemeenteraad uitgangspunten vastgelegd, waaraan de inzenders zich dienden te houden.

De uitgangspunten waren: Vestiging van een hoogwaardig winkelcentrum met een geïntegreerd warenhuis, 50 woningen, een politiepost van 450 m2 en een ondergrondse parkeergarage op het terrein van het voormalige Heiligewegbad en aan het Singel. Tweederde deel van het terrein is eigendom van de gemeente en zal in erfpacht worden uitgegeven en een derde deel is eigendom van V. en D.
De gemeenteraad stemde er ook mee in dat het behoud van zowel de (delen van) bebouwing (Heiligewegbad en Singel 451/457) als de stedebouwkundige structuur gewenst was, maar geen randvoorwaarde.
De parkeergarage wordt niet openbaar en zal plaats bieden aan circa 100 auto's van bewoners, zakelijk en verzorgend verkeer. De woordvoerder van de P.v.d.A. liet in de raadsvergadering weten dat de architecten wel heel zware argumenten zouden moeten aandragen om de raad zover te krijgen dat er met sloop zou worden akkoord gegaan.
De drie plannen zijn beoordeeld door een beoordelingscommissie onder voorzitterschap van de heer A. Oskam, directeur van de Dienst Ruimtelijke Ordening. Op basis van de beoordeling van de commissie zou de Commissie van bijstand of de gemeenteraad zo spoedig mogelijk beslissen.
Bij de beoordeling van de drie plannen doen zich al direct een aantal problemen voor. De oplossing van de parkeergarage blijkt bij alle drie onvoldoende: "De hellingsbanen voldoen niet aan een bruikbare norm en leggen desondanks een zware beperking op aan de plattegrond. Het probleem dat de par­ keergarage oproept dient nader bekeken te worden, omdat blijkt dat geen van de ontwerpers hiervoor een voldoende bevredigende oplossing wist te bieden". In het programma van eisen was circa 5000 m voor woningen opgenomen. "Twee van de drie inzenders maken aanzienlijk méér, maar de beoordelingscommissie vindt dat zichtbaar wordt dat daarmede een (kwalitatieve) grens wordt overschreden".

'Singel-minded'

Dit plan vertoont te veel tekortkomingen zowel op winkel-organisatorisch, op woontechnisch als op stedebouwkundig/architectonisch gebied om voor uitwerking in aanmerking te komen.

'XXX'

Dit plan beoordeelt de commissie stedebouwkundig/architectonisch én in uitwerking van het wonen zonder meer als meesterlijk. De conceptie fascineert en de uitwerking van het Singelblok en de vormge­ ving van het plein worden virtuoos genoemd. De stedebouwkundige meerwaarde die dit ontwerp aan dit stadsgedeelte zou kunnen toevoegen, is in dit plan niet te verenigen met de meegegeven winkel­ technische uitgangspunten.

'Muntforum'

Dit plan wordt, mede op basis van het Programma van eisen (p.v.e.), aanbevolen voor verdere uitwerking en realisatie. Dit oordeel van de commissie lijkt duidelijk, maar dan volgt er zoveel kritiek dat een onbevooroordeelde lezer zich afvraagt, hoe de commissie tot de aanbeveling kon komen.
"De gepresenteerde architectuur kan haar allerminst bevredigen. Zij is in ernstige mate verontrust door de gepresenteerde architectonische vormgeving, althans voor zover die af valt te lezen van de geleverde tekeningen. De beoordelingscommissie onder aanvoering van Oskam is van mening dat deze vormgeving de toets der kritiek niet kan doorstaan en dat zeker nadere eisen moeten worden gesteld aan de verdere uitwerking van de gevels en de toren".
Het stond van te voren vast dat het belang van een hoogwaardig winkelcentrum in de ogen van de projectontwikkelaar belangrijker was dan handhaving van bestaande panden en handhaving van de oude structuur van het gebied. Het 'winnende' ontwerp houdt meer dan het plan 'XXX' rekening met de wensen van de opdrachtgever Burginvest BV/Multi Vastgoed/Vendex Int. N.V. De volgorde is, zoals o.a. steeds door het Wijkcentrum d'Oude Stadt is betoogd, onjuist. Bij een normale planontwikkeling dient er eerst een stedebouwkundig plan te worden opgesteld en pas na de vaststelling van het plan kan tot een architectonische invulling worden overgegaan. De architecten moeten hier oplossen wat tot de taak van het gemeentebestuur behoort.

Inmiddels heeft de Bond Heemschut, nu vastgesteld wordt dat de wensen van de gemeenteraad voor handhaving van het zwembad zo weinig serieus genomen worden, namens de vijf oudheidkundige genootschappen het zwembad voorgedragen voor plaatsing op de Rijksmonumentenlijst.
In het plan 'XXX' wordt het winkelgebied in tweeën geknipt. De beoordelingscommissie beoordeelt dat als negatief en laat daarom het plan vallen dat zij zelf in zijn stedebouwkundige en architectonische conceptie fascinerend vindt.
Waarschijnlijk ligt hierin wel de oplossing van het probleem en moet het Programma van eisen worden aangepast. Bij het handhaven van het zwembad en de Singelpanden en een verdere beperking van de parkeergarage tot een laad- en losvoorziening voor de winkels kan er, en dat wijst deze meervoudige opdracht wel uit, iets heel bijzonders worden gerealiseerd.
Het woord is nu aan de gemeenteraad die meer dwingend zijn wensen kenbaar moet maken. Wanneer de woorden 'maar dit is een randvoorwaarde' die de opdracht voor de gehele raad aanvaardbaar maakte niet zouden zijn opgenomen, was dit 'misverstand' niet ontstaan. Inmiddels hebben B. en W. ingestemd met de conclusie van de beoordelingscommissie en ook gekozen voor 'MUNTFORUM'.
De discussies in de Commissie van bijstand en in de gemeenteraad zullen begin februari gevoerd worden.
Door architectuur-deskundigen wordt aangenomen dat 'XXX' door Sjoerd Soeters, 'SINGEL-MINDED' door Pi de Bruijn en het 'winnende' 'MUNTFORUM' door Herman Zeinstra zijn ingediend.

Frans Amende

(Uit: Binnenstad 125, februari 1991)