Vóór restauratie: De Waterhond nog hoog in de gevel van Nwe. Leliestraat 109 (1972) | Nwe. Leliestraat 109 in de stutten; de steen is nauwelijks zichtbaar |
Hij had het zien gebeuren en de naam van het
aannemingsbedrijf genoteerd: Grijzenhout-Frankenhout. Wij wisten
het niet en zijn direct alle Grijzenhout-Frankenhouts (er zijn
meerdere aanneem-sloopbedrijven van die naam) gaan bellen om het
een en ander te weten te komen. Pas na het weekend kwamen we er
achter dat de gevelsteen uit de gevel genomen was door personeel
van het aannemersbedrijf Grijzenhout-Frankenhout B.V.
(Koelmantelstraat 7 in Noord), in opdracht van en in overleg met
de Dienst Binnenstad en de Woningstichting Zomers Buiten. Wat was
het geval?
De totaal uitgewoonde en in vervallen staat verkerende panden
Nieuwe Leliestraat 105-107-109 zouden gesloopt worden ten behoeve
van nieuwbouw door Zomers Buiten (Cluster 5-Lelie). In een brief
van de ambtenaar D. Jense van de Dienst Binnenstad aan Zomers
Buiten werd duidelijk gesteld dat de onderhavige gevelsteen terug
hoorde te keren op dezelfde locatie in de nieuwbouw. Tevens
verzocht Jense Zomers Buiten om met de VVAG de noodzaak en
mogelijkheid van restauratie te bepalen.
Van Woningstichting Zomers Buiten, bij monde van mevr.ing. A.
Willemse, konden wij de gevelsteen door Jan Hilbers laten
opknappen, dat wil zeggen de vele millimeters dikke verfkorst
eraf laten halen, oude, ondeskundige herstellingen ongedaan maken
en aan de hand van oude kleursporen het reliëf weer laten
polychromeren. Zomers Buiten was zo coulant om 'De Gekroonde
Waterhond' als 'pièce de milieu' op de stand van de VVAG op de
restauratiebeurs te laten figureren.
In maart 1999 startte de nieuwbouw in de Nieuwe Leliestraat en
als alles voorspoedig verloopt zal nog in de loop van dit jaar
'De Gekroonde Waterhond' in al zijn herstelde glorie weer aan de
openbare weg prijken. De gevelsteen is wel, in verband met de
symmetrie van het nieuwbouwblokje, één huisnummer naar links
verschoven. Dit gebeurde in overleg met architect Ruben Piedra
Garza van het bureau Kerssen, Lijbers & Oostvogel. Deze zal er
ook zijn uiterste best voor doen dat de steen in de strook
metselwerk boven de hoge pui, onder het middenvenster van de
eerste verdieping van het middelste huis geplaatst wordt, de
oorspronkelijke plek voor een gevelsteen. Waarschijnlijk, en dat
zou helemaal mooi zijn, krijgt het complex - het worden
koopappartementen - de naam "De Gekroonde Waterhond". Zomers
Buiten vond dat wel een goed idee.
Na restauratie: Teruggeplaatst in de gevel van het middelste pand van de nieuwbouw |
Enige naspeuring naar de voorstelling op de steen, een
poedelachtige hond, bracht ons via mevr. Van Bergen-Roosendaal op
het spoor van de Portugese waterhond. Zij was er van overtuigd
dat de voorgestelde hond een vertegenwoordiger van dat zeldzame
ras voorstelde. De Portugese waterhond werd al in 1570 door dr.
John Kay of Cambridge in zijn boek 'De Canibus Brittanicis'
genoemd en beschreven. Het was een typische werkhond in de kleine
vissershavens langs de Portugese kust en de eigenaar van zo'n
hond kreeg vroeger een manssalaris uitbetaald voor de prestaties
die zijn hond aan boord van een vissersscheepje of aan de wal op
de werf leverde. De taak van de hond bestond uit zwemmend
terughalen van uit de netten ontsnapte vis, het terugbrengen van
losgeraakte netten, het naar de kust brengen van boodschappen,
het opduiken van allerlei zaken en aan de wal het bewaken van het
schip. Het toilet van de hond heeft te maken met zijn werk. De
snuit en het achterlijf zijn geschoren, terwijl op het
voorlichaam en de staartpunt het haar blijft staan. Omdat het
beestje veel in het water bezig is, laat men de beharing op het
voorlijf staan om het hart en de longen tegen de kou te
beschermen. De punt van de staart behoudt het kwastje, zodat men
kan zien waar de hond onder water bezig is. De snuit wordt
geschoren, zodat het zicht vrij blijft. Overigens hebben de
honden volledig ontwikkelde zwemvliezen. Naar aanleiding van een
artikel over de gevelsteen in het blad 'De Hondenwereld' uitte M.
van de Weijer zijn twijfels aan de toeschrijving van mevr. Van
Bergen-Roosendaal, hij ziet er meer een gewone poedel in. Hij
verwijst naar het zelfportret van Rembrandt uit 1631 (Petit
Palais, Parijs), waar op de voorgrond een 'echte' waterhond is
afgebeeld.
Enfin, Portugese waterhond of gewone pedel, een merkwaardige
gevelsteen keert binnenkort terug in het Amsterdamse stadsbeeld,
het resultaat van goede samenwerking tussen de Woningstichting
Zomers Buiten, de Dienst Binnenstad, het architectenbureau
Kerssen, Lijbers & Oostvogel en de Vereniging Vrienden van de
Amsterdamse Gevelstenen.
Onno Boers
Het rijk geïllustreerde artikel "De Gekroonde Waterhond, Amsterdamse gevelstenen met honden" door Onno Boers, verscheen in het januarinummer 1999 van het blad 'De Hondenwereld'. (blz. 18-22).
(Uit: Binnenstad 176, mei 1999)
Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.
Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.
Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.