Wonen aan het water

Wonen aan het water is iets heel anders dan wonen in een straat. Ik heb het voorrecht gehad in Amsterdam vrijwel altijd aan het water te wonen.

Dat begon in 1943 aan de Amstelkade. Met mijn broer Willem en mijn latere zwager Jaap had ik voordien een onderkomen in een padvinderskeet op het terrein van een kwekerij in Driebergen. Dat leek een veilige plek voor drie jonge mannen tussen 20 en 25 jaar die controles door lieden in uniform liever ontweken. Toen onze buurman, aan de overzijde van een boomgaard, werd gearresteerd, taande dat gevoel van veiligheid. Hij was - dat wisten we - betrokken bij illegale activiteiten, en hij is nooit teruggekomen. Het leek ons beter naar de anonimiteit van een grote stad te verhuizen dan te blijven in een dorp waar elk gezicht bekend was. Dat het Amsterdam werd en niet Den Haag, waar ik kennissen had uit mijn academiejaren, had een persoonlijke reden. Dat was Jaapís zuster, nu sinds 55 jaar mijn echtgenote, die toen naar de Rijksacademie voor beeldende kunsten ging.

Vrachtschepen op de Schinkel

Aan de Amstelkade vonden we een leeg benedenhuis: dat ook ruimte had voor mijn zuster die de boodschappen deed wanneer de mannen beter binnenshuis konden blijven. De Amstelkade voldeed niet aan de wens van de versregels van J.C. Bloem ìGeef mij de grauwe stedelijke wegen, de in kademuren vastgeklonken waterkantî. Strookjes gazon liggen tussen de bestrating en het water, en gaven het stadsbeeld iets vriendelijks, niet echt stad en niet meer landelijk, typisch de sfeer van de periode ë20-í40. In een echte stadsstraat had ik voor 1940 in Den Haag gewoond, in een zolderatelier aan de van Speijkstraat die niet grauw was, maar zeer saai en zeer Haags.

Uitzicht uit een raam
van Prinsengracht 686

Wat wonen aan het water in Amsterdam betekent, werd me pas duidelijk toen mijn aanstaande echtgenote en ik in de zomer van 1944 een woning vonden aan de Lijnbaansgracht, tussen de Vijzel- en de Reguliersdwarsgracht. Het was in een 18e eeuws tweelinghuisje, heel sfeervol en wat woonconfort betreft uiterst primitief. Een volgens de Bouwverordening ontoelaatbaar smalle en steile trap voerde naar vier kleine bovenwoningen, waarvan wij er een konden huren, gecombineerd met een daarachter gelegen pakhuisje. Elk ongemak werd echter gecompenseerd door het water voor de deur. Ook als je niet naar buiten keek was daarvan de aanwezigheid merkbaar en bij helder weer zichtbaar door de heen en weer dansende weerspiegeling van de zon op de lage plafondbalken. En dan is de Lijnbaansgracht nog maar een halve stadsgracht, in plaats van bestrating en een gevelwand aan de overzijde, begonnen daar eertijds de bolwerken. Nu rijst er de rommelige achterkant van de bebouwing van de Weteringschans op uit het water. Scheepsvaart is er niet, want alleen vanuit de Reguliersgracht is dat stuk Lijnbaansgracht bevaarbaar. Het dierbare huisje aan de Lijnbaansgracht werd heel krap met vier kinderen zodat het een grote vooruitgang was toen we in 1958 konden verhuizen naar een gerestaureerd pand aan de Prinsengracht, op dezelfde hoogte, dus in de vertrouwde buurt. Daar had ik mijn werkplek voor het raam van de hoofdverdieping. Als ik opkeek van mijn papieren dan had ik de volle pracht van het Amsterdamse grachtenbeeld voor ogen. De wisseling van de seizoenen kon ik volgen aan de iepen. Ook ës nachts was de gracht aanwezig, elke donderdag om half drie werden we even wakker van het tsjoek-tsjoek van de vrachtschuit die van de Noordermarkt was vertrokken. Met dat uitzicht voor me las ik de stukken van de gemeenteraad en schreef ik artikelen voor Heemschut. Op die werktafel ontstonden plannen voor Diogenes en het Claes Claesz. Hofje. Het herstel van de woonhuismonumenten begon zich in de buurt af te tekenen. Stadsherstel restaureerde/herbouwde de totaal vervallen hoek Prinsengracht- Vijzelgracht, prof. Henk van der Tweel gaf het voorbeeld aan de andere kant van het blok, bij de Reguliersgracht, Diogenes nam de eerste wevershuizen onder handen op de hoek Nieuwe Looiersdwarsstraat- Noorderstraat. Na enkele jaren werd ook de woning aan de Prinsengracht te klein voor het groeiende werk en voor vier kinderen op het gymnasium.

Lijnbaansgracht 324-325

In 1965 kon Diogenes het toen net gerestaureerde Aalsmeerder Veerhuis van de vereniging Hendrick de Keyser huren, met een woning voor ons gezin boven het kantoor. We woonden niet meer in de binnenstad, en dat was in het begin wel wennen. De stad groeide echter verder, en voor ons gevoel kwam het buurtje tussen de Schinkel en de Haarlemmermeerstraat steeds dichter bij de binnenstad. Het is bovendien een bijzonder mooi huis en, opnieuw, aan het water. De Schinkel, voorbij de Overtoomse sluis, Kostverlorenvaart geheten, is herkenbaar van oorsprong een rivier, geen gegraven gracht. Je ziet het vanaf de brug aan de bochtige oeverlijnen. De functie die in de stadsgrachten vrijwel verloren is gegaan, dus van waterweg voor goederenvervoer, is over de Schinkel nog volop aanwezig, In de 35 jaar dat wij over dit water uitkijken, zijn de schepen groter geworden. De sympathieke kleine oude vrachtschepen, met namen als ìBroedertrouwî of ì Op hoop van zegenî worden zeldzaam. Het belangrijkste transport is nu zand en grind, afgewisseld door kolossale binnenvaarttankers en party -schepen. Zodra het goed weer is komt daar de zwerm van de pleziervaart bij, varierend van opblaasbootjes tot fraaie twee- soms driemastjachten. Op zomeravonden zijn dat omstreeks middernacht complete vloten die geschut worden in de sluis bij de Nieuwe Meer en het IJ willen bereiken gedurende de uren waarin de westelijke spoorbrug open gaat. Onbekommers door het drukke scheepvaartverkeer zwemmen statige stoeten ganzen die soms halthouden voor het Aalsmeerder Veerhuis en luid kwakend te kennis geven dat zij iets verwachten, dat meestal door brutale meeuwen voor hun snavel wordt weggepikt. Wonen aan het water blijft altijd boeiend in Amsterdam.

Geurt Brinkgreve

(Uit: Binnenstad 181, maart/april 2000)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.