Open Tuinen Dagen Het Ornament in de Tuin

De tuin van Nicolaas Doekscheer, Keizersgracht 524

Ook dit jaar worden er weer twee open tuinen weekenden georganiseerd door twee verschillende stichtingen, één in mei en één in juni. Voor een deel overlappen de adressen van de twee open tuinen dagen elkaar, maar nooit helemaal, en het is altijd weer spannend of er een tuin bij zit die ik nog niet heb gezien. Dit jaar is tijdens het tuinenweekend in mei een tuin te bezichtigen die al heel lang op mijn verlanglijstje staat: de tuin achter Keizersgracht 524. In deze tuin bevindt zich één van de mooiste koetshuizen van Amsterdam, dat bekend is van een klein schilderijtje van Hendrik Keun uit 1772 in het Rijksmuseum.
Het koetshuis van Keizersgracht 524, op een schilderij van Hendrik Keun, 1772, in het Rijksmuseum.

Het is waarschijnlijk vooral vanwege het monumentale koetshuis geweest dat Nicolaas Doekscheer aan Hendrik Keun de opdracht gaf om zijn tuin te schilderen. Het koetshuis in Lodewijk XV-stijl is rijk versierd en rijst hoog op boven de belendende bebouwing. In twee nissen in de vrijwel blinde gevel aan de tuinzijde staan Romeinse godenbeelden. De god met de leeuw is Hercules, de godin met het schaap vind ik moeilijker te indentificeren. Pas in tweede instantie valt de tuin met de mensen daarin op. De man in de lange blauwe jas is vermoedelijk Nicolaas Doekscheer. Verder zien we o.a. een tuinman en een dienstbode die het pad van ijsselsteentjes schrobt. Achterin speelt een man op een fluit en een dartel hondje loopt dwars door de bloemperken.
Het koetshuis bevindt zich achter de tuinen van de panden Keizersgracht 524 en 526. De toegang tot het koetshuis is aan Kerkstraat nr. 61. Vóór het koetshuis, aan de tuinzijde, is bovendien nog een tuin- of speelhuis gebouwd met een rijkversierde top, die twee lage vensters in het koetshuis aan het oog onttrekt. In deze gebeeldhouwde top zijn de allegorieën van hoop, geloof en liefde te onderscheiden. De tuin is opvallend asymmetrisch. Dit is misschien te verklaren uit het feit dat Keizersgracht 524 en 526 weliswaar apart bewoond werden, maar oorspronkelijk tot één eigenaar behoorden. Vroeger is de tuin wellicht groter geweest. Als je de houten schutting aan de linkerzijde van de tuin wegdenkt, is de tuin wel symmetrisch en vormen tuin, tuinhuis en koetshuis één geheel.
De tuin op het schilderij wordt afgescheiden van de buurtuinen door houten schuttingen, die tot iets boven ooghoogte reiken zodat je er net niet overheen kunt kijken. Als we uitgaan van één tuinaanleg achter beide panden, verdeelt het pad van ijsselsteentjes, dat op het schilderij aan de linker zijde van de tuin ligt, de tuin in twee gelijke delen. De broderieparterre aan de rechter zijde, die we hier zien, wordt omzoomd door een natuurstenen rand. Achterin deze parterre staat een zonnewijzer in een grasperk. Aan de voorzijde vormen gestyleerde bloemranken en arabesken een bloembeddenpatroon. In de slingerende bloembedden zijn hyacinthen en narcissen geplant. Op het schilderij bloeien deze tegelijkertijd met langs stokken opgebonden rozen. Wat ik nooit eerder heb gezien is dat de slingerende arabesken zich qua kleur niet onderscheiden van de ondergrond. Gewoonlijk zijn deze arabesken gemaakt van buxus of gekleurde steenslag, waardoor ze duidelijk afsteken tegen hun achtergrond. In de tuin van het museum Willet Holthuysen bijvoorbeeld, wordt het broderiepatroon gevormd door buxus en rode en witte steenslag.
De huidige tuin van Keizersgracht 524 zou een interpretatie of reconstructie zijn van de tuin op dit schilderij. Ik ben zeer benieuwd.

Juliet Oldenburger

(Uit: Binnenstad 187, maart 2001)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.