Amsterdamse gevelstenen

V.O.C. 1602 - 2002

Enkele V.O.C.-gerelateerde gevelstenen 2

Tichelstraat 33

Tichelstraat 33 (foto Hans Tulleners)

Halsgevel met in het fronton het wapen van Batavia, het jaartal 1737 en langs de bovenrand BATAVIA. Het voorgestelde wapen werd op 15 - 8 -1926 vastgesteld: "een zwaert van azur in een orangie-schilt, stieckende met de punte door een laurieren crans van coleur bruyn groen". Het oranje is opmerkelijk, want deze kleur komt uiterst zeldzaam voor in de heraldiek. De stichting van de handelspost Batavia begon met de bouw van het fort van die naam, omringd door een muur met vier bastions: Geldrea, Zeelandia, Hollandia en West Friesland.

St. Nicolaasstraat 38

St. Nicolaasstraat 38

Gevelsteen met drie koffiebomen. De tekst op de onderplint spreekt over 'boonstruycke' maar vergelijking met oude prenten, o.a. de gravure in Olfert Dappers beschrijving van Azië, uit 1680, geeft ons de zekerheid dat er koffiebomen of -struiken zijn voorgesteld. Het zullen zeker de V.O.C.-vestigingen aan de kust van de Arabische zee, Mocha, Basra en Gamron geweest zijn waar ook koffiebonen verscheept werden. In 1742 waren in de St. Nicolaasstraat o.a. een grutterswinkel, een koffiewinkel en een theewinkel gevestigd.

Nieuwe Uilenburgerstraat 114, hoek Houtkopersburgwal

Nieuwe Uilenburgerstraat 114

Gevelsteen met dichtgebonden baal. Langs de onderrand: D. KOFFIBAAL. De steen is afkomstig van Vijzelstraat 16, tussen Munt en Reguliersdwarsstraat. In 1917 en de jaren daarna werd de gehele gevelwand van de even zijde van de Vijzelstraat gesloopt voor verbreding en verrezen er het Carlton hotel, het gebouw van de Nederlandse Handelsmaatschappij en, tussen Keizers- en Prinsengracht, een groot flatgebouw, in de jaren '60 vervangen door het huidige ABN-bankgebouw.
In Noord-Hollandsche Oudheden (Vde deel, pag. 103) wordt bij Vijzelstraat 16 vermeld: "In de Rrococopuibekroning is een baal, met D. KOFFIBAAL 1727 uitgehouwen". Rococo is fout in deze beschrijving, maar het jaartal 1727 is opmerkelijk. Kennelijk is de steen breder geweest, of bestond hij uit drie gedeeltes, de vorm en de incomplete ornamenten links en rechts van de tekststrook wijzen hierop, en heeft het jaartal op of in de ontbrekende zijstukken gestaan. In 1924 werd de koffiebaal met een aantal andere uit sloop geredde stenen ingemetseld in het Gemeentelijk Badhuis op het gesaneerde Uilenburg.
N.B.: Let op het bloemetje en de tak met bessen links en rechts boven de baal, koffiebloem en koffiebessen? (Vergelijk de prent van Dapper.)

Herdenking 1ste schipvaart naar Oost Indië 1595

Schreierstoren

Op 2 april 1945 was het 350 jaar geleden dat een konvooi van vier schepen, uitgezonden door de Compagnie van Verre, die in 1602 in de VOC zou opgaan, onder leiding van Pieter Keyser en Amelich Houtman uit Amsterdam vertrok, voor de eerste retourvaart naar de Oost. In augustus 1597 keerden zij, met verlies van een schip, terug op de rede van Texel en wat later in Amsterdam. In verband met de oorlogsomstandigheden vond de herdenking in 1945 in besloten kring plaats. Pas in 1948 werd de door Willem Reyers gehakte steen door burgemeester d'Ailly onthuld.

Onno Boers

Rectificatie:
In de eerste aflevering over VOC-gerelateerde gevelstenen schreef ik dat het VOC-monogram maar op één plek te vinden was. Dit is fout. In het fronton van de voormalige VOC-lijnbaan, op de Oostenburgergracht, komt het ook voor.

[vorige aflevering]

(Uit: Binnenstad 193, mei 2002.)