Aantasting van beschermd stadsgezicht dreigt

Deelraad wil nieuwe fietsbruggen

Het stadsdeel Amsterdam-Centrum wil het huidige 'Hoofdnet Fiets' (fietspaden en -stroken) uitbreiden met tien nieuwe routes. Wethouder Guido Frankfurther (D66) acht deze aanvullingen noodzakelijk om de doorstroming te garanderen en de fietsveiligheid te vergroten. Vijf van de tien nieuwe routes zijn voorgesteld in het Structuurplan 'Kiezen voor Stedelijkheid' van de centrale stad.

Daarnaast heeft het stadsdeel nog vijf andere fietsroutes geïnventariseerd die zij graag opgenomen ziet in het structuurplan en die tevens in aanmerking moeten komen voor het Hoofdnet Fiets. Het Bestuur wil deze routes graag in de komende planperiode (4-6 jaar) gerealiseerd zien. Het betreft onder andere de Leidsegracht- route die als alternatief moet dienen voor de illegale fietsroute door de Leidsestraat. Guido Frankfurther: "Hiervoor moet er in ieder geval een fietsbrug komen over de Singelgracht zodat er een goede fietsverbinding ontstaat met Oud-West". De angel zit 'm echter in het verdere verloop van de fietsroute naar het Spui. Vrijwel de voltallige Commissie Verkeer en Openbare Ruimte steunde op 20 juni 2002 het plan van GroenLinks om deze fietsroute te verbeteren door eveneens over de Herengracht en het Singel twee fietsbruggen te maken, zodat de bestaande Leidsegracht-route via de Beulingstraat wordt verbonden met het Spui. Een ander voorstel is de Raamgracht-route als alternatief voor de Damstraat, waarvoor een nieuwe brug over de Zwanenburgwal nodig is.

Uiteraard hebben wij de meeste kritiek op de fietsbruggen over de Herengracht en het Singel. Het gaat hier om een vrijwel onbedorven gedeelte van de historische binnenstad die in 1999 de status van 'beschermd stadsgezicht' kreeg. Bovendien wordt thans de plaatsing van de binnenstad op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO voorbereid. De 17de-eeuwse grachtengordel is het kerngebied van dit Werelderfgoed. Iedereen die de situatie ter plaatse kent zal het onbegrijpelijk vinden dat juist op deze plaats een nieuwe fietsbrug serieus wordt overwogen. Het begin van de Leidsegracht wordt gedomineerd door een originele boogbrug uit 1722. Dat er juist in de bochten van de Herengracht geen bruggen zijn, is geen toeval: de Herengracht moest een sieraad voor de stad zijn. Men moet dus wel heel zwaarwegende argumenten hebben om hier een nieuwe fietsbrug aan te leggen. De essentie van het 'beschermd stadsgezicht' is dat nieuwe ontwikkelingen de bestaande cultuurhistorische waarden als uitgangspunt moeten nemen. Het 17de-eeuwse 'masterplan' voorziet in enkele belangrijke radiaalroutes als de Leidsestraat en de Utrechtsestraat, terwijl de Leidsegracht vooral als waterweg van belang is. Het bijzondere is dat deze stedenbouwkundige structuur, inclusief zijn eigenaardigheden, door de eeuwen heen vrijwel ongeschonden is overgeleverd. Enkele verkeersdoorbraken, zoals de Raadhuisstraat, de Vijzelstraat en de Weesperstraat hebben deze structuur doorbroken. Paradoxaal genoeg ontstaan de meeste verkeersopstoppingen juist op deze verkeersdoorbraken.
Overigens ligt de verantwoordelijkheid voor het bij de UNESCO aangewezen gebied bij de Staat der Nederlanden, terwijl de bescherming, vooruitlopend op de plaatsing op de UNESCO-lijst, geregeld is middels het gemeentelijke (beschermende) bestemmingsplan. Het ligt voor de hand dat het bureau Monumenten en Archeologie en de Rijksdienst in het kader van een structuurplan en een bestemmingsplanwijziging over de nieuwe bruggen moeten adviseren. De kans dat zij positief advies geven, acht ik voorlopig nihil. De deelraad kan haar energie dus beter steken in andere zaken: er is, dunkt mij, nog genoeg te doen in de binnenstad.

Walther Schoonenberg

(Uit: Binnenstad 195, november 2002)