In Memoriam Pieter Fischer

Op hoge leeftijd overleed onlangs Pieter Fischer, de grote expert van onze 18de-eeuwse beeldhouwkunst, en daarmede tevens van de Amsterdamse gevelornamenten en interieurdetails, van hout, van stuc, van marmer of van zandsteen.

Pieter Fischer

Talloos waren zijn lezingen en rondleidingen, altijd zeer degelijk onderbouwd, zeer erudiet en daarbij uiterst muzisch, onhollands muzisch, blijk gevend van groot esthetisch gevoel en artisticiteit. Een knap onderwijzer was hij ook die de aandacht uren vasthield. Naast de beeldende kunst had de muziek zijn grote liefde, jarenlang was hij organist en docent muziekgeschiedenis, en velen zullen zich herinneren hoe hij tevens, in vervoering, in de Krijtberg de eenstemmige gregoriaanse zang leidde. Een man van vele facetten.
Ruim 10 jaren geleden, nam het plan om 'het grote boek' over vader en zoon Van Logteren te schrijven vastere vorm aan. Fischer werd door een aantal bewonderaars financieel gesteund om zich geheel aan dit grote project te wijden. Met deze steun kon hij zich ook in belangrijke mate onttrekken aan de tijdrovende voorbereidingen van lezingen welke hem afhielden van het schrijven aan het boek.
Architectura & Natura van Guus Kemme aan de Leliegracht zou de uitgave ondernemen en de eerste helft van de tekst werd door hem in de computer opgenomen, van welk werk Gaston Beckers veel voor zijn rekening nam. Helaas ontviel ons Guus Kemme, maar gelukkig heeft Gaston Beckers de zaak over kunnen nemen, zodat het project op de rails bleef staan. In de Vechtstreek, maar ook elders deed Fischer de afgelopen jaren nog opzienbarende nieuwe vondsten, zoals het hek van Otterspoor in Maarssen van Ignatius van Logteren, en diens beelden voor Boom en Bosch te Breukelen, die hij in Arnhem aantrof.
Met zorg zagen wij Pieter Fischer ouder worden, maar zijn scherpe geest en enorme geheugen bleven even goed als altijd. Alle dwarsverbanden en relaties tussen steden, families, kunstenaars en huizen doorzag hij feilloos, en het resultaat kwam allemaal op papier. Hij behandelt in zijn boek 248 huizen en andere gebouwen in Amsterdam en 85 daarbuiten. Daarbij komen ook de tijdgenoten en de voorgangers van de Van Logterens diepgaand aan bod evenals hun relaties met Daniël Marot, De Moucheron en Jacob de Wit. Het is voor alle mensen die hem steunden alsmede voor zijn vrouw een grote geruststelling dat alle kennis van Fischer over de Van Logterens, hun directe voorgangers, hun werken en hun omgeving op papier is gekomen. 'Wie schrijft die blijft', luidt het cliché, maar het is buitengewoon betreurenswaard dat Fischer de uitgave van zijn levenswerk niet meer kon meemaken. Begin oktober zou een begin gemaakt worden met het voegen van de afbeeldingen bij de tekst, maar Pieter legde zich op 4 oktober 2002 voor eeuwig te rusten.
Er zal voor worden gezorgd dat het boek er komt en dat het hem waardig zal zijn.

(Uit: Binnenstad 195, nov. 2002.)

Artikelen van Pieter Fischer verschenen in de Lamp / Binnenstad:

• Een gaaf bewaard hart in een verscheurd lichaam, Ignatius van Logteren en Jan van der Streng in Herengracht 437, in: Binnenstad 186, februari 2001
• De keurtuin van Keizersgracht 361-369 en de lusttuin van Cromhout, in: Binnenstad 171, juli/aug. 1998
• De beeldhouwers Van Logteren en het Amsterdamse gevelornament, in: De Lamp van Diogenes 79, mei 1983