Amsterdamse gevelstenen

De sluitsteen van brouwerij 'De 3 Roskammen'

In het voorjaar van 2003 werd in de voorhal van Amstel 198, duidelijk zichtbaar vanaf de openbare weg, de sluitsteen van bierbrouwerij De 3 Roskammen ingemetseld. Deze plek werd gekozen omdat in de buitengevel van de vroeg 20ste eeuwse panden die nu op de plaats van de brouwerij staan, geen plaats was om dit historische ‘brok’ in te metselen.

Gevelsteen De 3 roskammen

De brouwerij, duidelijk aangegeven op schutterswijkkaart 28, was in 1734, getuige de vermelding op de ‘Eretafel’ in de kast van de Sociëteit der Brouwers, eigendom van Jean Obrenan. (1)
Deze sociëteit was in 1674 opgericht om de belangen van de Amsterdamse brouwers te bundelen en te behartigen en had o.a. controleurs in dienst om toe te zien op het gebruik en vooral het misbruik van lege biervaten. De biervaten van de verschillende brouwerijen, herkenbaar aan de ingebrande merken van de brouwerijen, moesten als ze leeg waren weer retour naar de respectievelijke brouwerijen en mochten niet voor andere doeleinden gebruikt worden. Op 18 oktober 1718 kreeg de vrouw van Jan Jilles Valjant in de Passeerdersstraat een boete van 30 gulden omdat ze een vat van De 3 Roskammen gebruikte om putwater in op te slaan en een tapper op de Geldersekade werd in 1719 beboet omdat hij een “Rotterdams” vat rood had geschilderd en als pisvat voor zijn klanten gebruikte.

Brouwerij De 3 roskammen, Schutterswijkkaart ca. 1740.

In 1766 nam de schatrijke bankier en “Baron des Russischen Rijks” Theodorus de Smet De 3 Roskammen over voor fl. 160.000.- als cadeautje voor zijn dochter Hermina. Zij was getrouwd met Franc van der Goes die twee jaar later directeur werd.
Het bier van De 3 Roskammen stond bekend om de zeer goede kwaliteit en werd veel naar de Oost geëxporteerd. In Batavia gold het ‘drieroskammenbier’ als norm waaraan de andere daar aangevoerde bieren moesten voldoen. Op het eind van de 19de eeuw was het gedaan met de brouwerij en in 1900 werd, achter een nieuwe gevel naar ontwerp van architect M. Ligthart, in de gebouwen de Koninklijke Lood- en Zinkpletterij v/h Hamburger gevestigd. (2) In het decoratieve beeldhouwwerk van de onderpui zijn, als herinnering aan de jarenlange brouwerij-activiteit, hopranken en -bladeren verwerkt.
De oude sluitsteen van de ingangspoort, een brok zandsteen van 52 x 53 cm en 30 cm dik, en bijna 200 kilo zwaar, werd opgenomen in de collectie van het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap en verdween in het kelderdepot van het Rijksmuseum.
In maart 2000, toen bekend werd dat woningcorporatie Het Oosten de zogenaamde Amsteldriehoek (het gebied tussen Amstel, Amstelstraat en Wagenstraat, waar De 3 Roskammen een groot deel van innam) onderhanden zou nemen, heeft de VVAG het plan geopperd om de oude sluitsteen terug te laten keren naar de Amstel. Het KOG heeft de steen in bruikleen gegeven en goede samenwerking tussen Het Oosten, architectenbureau Rappange, de firma Kneppers en de VVAG heeft een mooi resultaat opgeleverd en weer een stuk historie zichtbaar gemaakt.

Onno Boers

Voetnoten:
(1) F. A. Schwartz, “De Sociteyt der Brouwers in de XVIIIe eeuw”. In: Jaarboek Amstelodamum, 1941, pag. 67.
(2) Paul Spies e.a.. Het Grachtenboek II, 1992. pag. 129.

(Uit: Binnenstad 199, april 2003.)