Opengraven grachten

Belangrijke feiten op een rijtje

Het terugbrengen van Amsterdamse grachten gebeurt niet uit nostalgie. De buurt wordt er beter van. In onderstaand verhaal wordt uitgelegd waarom. Ook wordt duidelijk gemaakt dat de argumenten die tegenstanders van de graafplannen hebben, niet op de juiste feiten zijn gefundeerd.

Actie van de Werkgroep Open de Grachten tijdens de deelraadsvergadering op 24 juni 2004

Afgezien van Venetië is er geen enkele andere stad ter wereld waar water zo beeldbepalend is als Amsterdam. Vanaf het midden van de 19de eeuw zijn 78 grachten in onze stad echter geheel of gedeeltelijk gedempt, aanvankelijk om redenen van hygiëne, spoedig daarna ten behoeve van het autoverkeer. Onze vereniging is vóór het opengraven van dichtgegooide grachten om, waar mogelijk, de stedenbouwkundige en waterstructuur te herstellen. In de oorspronkelijke opzet is er tussen het water, de kade en de gevelwanden steeds een harmonische relatie. Waar grachten later zijn gedempt, ontbreekt die harmonie: de Westerstraat (de voormalige Anjeliersgracht) en de Elandsgracht zijn lelijke, brede straten geworden die vooral als parkeerplaats dienen. Het terugbrengen van grachten in de Jordaan kan ook gezien worden als een bekroning op de strijd die is gevoerd tegen de sloop van die buurt en zal het behoud van de buurt als onderdeel van de historische binnenstad onomkeerbaar maken. Het opengraven van grachten gebeurt niet uit nostalgie. Voor de hedendaagse functies als parkeren, de markt, enzovoort, worden oplossingen geboden waardoor de buurt weer vele jaren vooruit kan en bereikbaar blijft. Het terugbrengen van het water betekent een aanzienlijke verbetering van het stadsgezicht. Langs de nieuwe grachten ontstaan aantrekkelijke woon- en winkelstraten: bewoners wonen niet meer aan een parkeerterrein maar aan een gracht. Voor de winkeliers zal het een stap vooruit zijn omdat een aantrekkelijke winkelstraat meer klandizie trekt. Bovendien wordt de ecologische structuur van de stad verbeterd, niet alleen vanwege de actuele noodzaak tot waterberging en de betere circulatie van het grachtenwater, maar ook omdat een gracht met bomen erlangs meer planten- en dierenleven bevat dan een parkeerplaats of een plantsoen.

Helaas zijn tegen het plan winkeliers en marktkooplui in verzet gekomen. In de buurt gaan momenteel de wildste verhalen rond waardoor de argumenten van de tegenstanders niet op de juiste gronden worden gefundeerd.

De feiten zijn echter:

Het pamflet

• Het terugbrengen van een gracht in combinatie met een garage duurt 1½ tot 2 jaar (afhankelijk van de grootte van de ondergrondse parkeergarage);
• De winkels hoeven niet te vrezen voor faillissement dankzij een fonds ter compensatie van tijdens de bouw geleden inkomstenderving;
• Er komen na de bouw voldoende laad- en losplekken zodat de winkels goed bevoorraad kunnen worden – en er blijft zelfs ruimte over voor enkele terrasjes;
• Het aantal parkeerplaatsen blijft minimaal hetzelfde en het behoort tot de mogelijkheden om dit aantal uit te breiden, terwijl het de eerste gracht van Amsterdam zal worden zonder geparkeerd blik erlangs;
• De Lapjesmarkt op maandagochtend wordt niet bedreigd – de markt kan langs het water gehouden worden (daar wordt in het profiel rekening mee gehouden) of verhuizen naar de Lindengracht (eveneens een bekende marktlocatie);
• De beelden op het Johnny Jordaan-pleintje krijgen een mooie plek op een nieuwe brug uitkijkend over de Elandsgracht;
• Het water moet een onderdeel worden van de waterstructuur van de stad – er komen dus geen woonboten.

In het ‘programakkoord’ van het stadsdeel Amsterdam-centrum staat dat er in de huidige bestuursperiode één gracht zal worden opengegraven. Om allerlei redenen en op basis van objectieve selectiecriteria – vastgelegd in een startnotitie – komen daarvoor thans de Westerstraat óf de Elandsgracht in aanmerking. Momenteel vindt een onderzoek plaats naar de technische en financiële haalbaarheid. In september kunnen de Amsterdammers zich uitspreken op een inspraakavond. In oktober/november besluit de deelraad welke gracht verder wordt uitgewerkt. Het definitieve besluit valt in het najaar van 2005.
De VVAB wil het ontdempingsplan krachtig ondersteunen. Vanuit de vereniging is een werkgroep opgericht van leden die in de Jordaan wonen. De werkgroep heeft een website gemaakt, waar een adhesiebetuiging kan worden getekend. De werkgroep wil alle voorstanders oproepen om naar de inspraakavond in september te komen. Hierover wordt u nog nader geïnformeerd.

Walther Schoonenberg

(Uit: Binnenstad 206, juli 2004)