Leve de natte gracht!

We willen weer hengelen in de Elandsgracht, wandelen langs de Palmgracht, zwemmen tegenover Hajenius, palingtrekken op de Lindengracht. Is dat alleen maar nostalgie? Onzin, het is een bewust herstel van de Amsterdamse binnenstad tot de basis waarop alles is gebouwd, de waterstad. Is het een marginale actie van één partij en een handvol drammers daaromheen? Ja, maar ze hebben wel het grootste gelijk van de wereld.

Op een regenachtige donderdagochtend, eind februari 2002, was ik getuige van een symbolische ‘ontplemping’ van de Elandsgracht. We voelden ons bijna een sekte, een klein gezelschap uit de gelederen van D66, Heemschut en de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad. In het café werden een paar toespraken gehouden, we renden tussen twee buien naar buiten, er werd wat zand geschept, en daarna was er koffie. Toch was het een belangrijke bijeenkomst. Sinds 1857, bij de eerste demping van de Goudsbloemgracht (nu de Willemsstraat) heeft Amsterdam in totaal zeventig dempingen en aanplempingen gekend. Eén keer is een gracht weer opengegraven: de Houtkopersburgwal achter de Jodenbreestraat, in 1978. Voor de rest is er alleen maar wateroppervlakte weggeknabbeld, totdat de ruimte hier en daar zelfs bijna dichtslibde. De Elandsgracht zou een keerpunt kunnen zijn. Natuurlijk, je kunt de Rozengracht en het CS niet meer opengraven. Maar andere grachten zijn om redenen dichtgegooid die allang niet meer gelden. Bijvoorbeeld vanwege de hygiëne of vanwege – bij de Elandsgracht – een verkeersdoorbraak die er nooit gekomen is. Nu slaat de pendule om. In de nieuwe stadsuitbreidingen speelt het water alweer een centrale rol. Bij de Oostelijke Haveneilanden zijn de oude havens bewust opengehouden. Voor het CS krijgt het water ook meer ruimte. Die beleidslijn zal en moet worden doorgetrokken naar de binnenstad, en de Elandsgracht en de Palmgracht zijn daarvoor uitstekende proeftuinen. Inclusief de nieuwe, ingenieuze parkeersystemen die mogelijk zijn onder dat grachtenwater. Amsterdam is geen landstad. Amsterdam is ondanks alle dempingen, altijd een waterstad gebleven. Na ruim een eeuw moeten we dat eindelijk maar eens erkennen. Rehabilitatie van het water! Leve de natte gracht!

Geert Mak

(uit: Ons Amsterdam, april 2002, herdrukt in: Binnenstad 207, september 2004)