Boekbespreking

Amsterdam Onbewolkt

Je kunt op vele manieren naar Amsterdam kijken. In dit boek gebeurt dat vanuit de lucht. Voorjaar 2004 vloog fotograaf Peter Elenbaas zeven keer met een klein Cessna-vliegtuigje boven de stad om digitale foto’s te maken. Dat werden er zo’n drieduizend. Een selectie van bijna tweehonderd foto’s werden in het boek gepubliceerd met teksten van Lambiek Berends.

Het boek laat een momentopname van het Amsterdam van 2004 zien. De aanleg van de Noord/Zuidlijn is zichtbaar als een litteken in de stad, de Westerdoks- en Oosterdokseilanden zijn nog onbebouwd, Bijlmerflats worden gesloopt, IJburg is in aanleg en de reusachtige Ceres-containerhaven is helemaal leeg.
De teksten van Lambiek Berends zijn sterk. Hij legt, volkomen terecht, een zwaar accent op het belang van het water in Amsterdam. Het boek begint met het bekende citaat van de Italiaan Edmondo de Amicis, die Amsterdam in 1873 bezocht en gecharmeerd was van de in lichte nevel gehulde stad met haar bedrijvigheid van schepen en op- en neergaande wipbruggen en van haar grachten zo breed als rivieren (*). Er is inderdaad veel water te zien op de foto’s. En dat water is er niet zomaar, het is structuurbepalend. Over de Jordaan schrijft hij dat de wijk erg geleden heeft onder de 19de-eeuwse dempingswoede. Kaasjager noemde zijn tegenstanders sentimenteel. Vijftig jaar later wordt stadsdeelbestuurder Frankfurther sentimenteel genoemd omdat hij weer een gracht open wil graven. “Is de middenstand wel de beste hoeder van het historische stadsgezicht?”, vraagt Berends zich af. Een voorproefje van wat er straks in de geschiedenisboekjes komt te staan?
Toch nog een enkele kritische kanttekening. Het is jammer dat de volgorde van de besproken wijken en onderwerpen niet chronologisch is opgezet. Zo wordt de Buurt van Berlage eerder behandeld dan de 19de-eeuwse gordel. Ontbreekt er een belangrijke foto? De enige die ik echt gemist heb, is een foto van de grachtenhuizen van de Heren- en Keizersgracht, frontaal gefotografeerd over de lengte van de diepe kavels zodat je de opbouw van de grachtenbebouwing kunt zien, gracht, huis, tuin, weer een tuin, huis, gracht, enzovoort. Maar dat zijn details. Al met al is het een prachtig boek geworden, met goede informatieve teksten, dat goed kan dienen als een eerste introductie van de mooiste stad van de wereld. Een moderne versie van de vogelvluchtkaart van Cornelis Antoniszoon.

Walther Schoonenberg

Amsterdam Onbewolkt, fotografie: Peter Elenbaas, tekst: Lambiek Berends, 192 blz.
Uitgeverij Bas Lubberhuizen / Het Parool, Amsterdam 2004. Prijs: € 29,50.

(*) Zie: Walther Schoonenberg, Amsterdam Waterstad, in: Binnenstad 181 (maart/april 2000).

(Uit: Binnenstad 210, mrt./apr. 2005)