Het bestuur van de Vereniging heeft vorig jaar besloten om geen verder bezwaar meer te maken
tegen het bouwplan op het Haarlemmerplein. Het ontwerp paste naar onze mening nog steeds niet
aan het historische plein, maar het leek ons niet verstandig de lange lijdensweg van het plein nog
langer te rekken. Bovendien waren er weinig juridische aangrijpingspunten – het bouwplan was
immers goedgekeurd door de welstandscommissie.
Het stadsdeel heeft nu echter een geheel nieuw inrichtingsplan voor het Haarlemmerplein ter tafel
gebracht dat nog doller is dan het bouwplan. Waarom mag Joost weten, want er lag een keurig
inrichtingsplan van de Dienst Binnenstad en DRO uit 1998. Dit ontwerp werd gekenmerkt door
de afwezigheid van esthetische fratsen en voldeed geheel aan het nieuwe beleid in de openbare
ruimte, vastgelegd in het Handboek Openbare Ruimte. Bovendien bood de voorziene inrichting
van het plein een simpele en logische oplossing voor het doorgaande fietsverkeer van de
Haarlemmerdijk richting Nassauplein.
Het stadsdeel heeft zich echter bedacht en presenteert nu een soort ruimtelijk kunstwerk dat met
zijn artistieke pretenties sterk doet denken aan de lantaarnpalen die het Damrak destijds moesten
opleuken. Die palen worden eerstdaags verwijderd, maar nu is dus het Haarlemmerplein aan de
beurt voor een kunstzinnig experiment. Om zijn bedoelingen duidelijk te maken heeft de
ontwerper een referentiebeeld bijgeleverd dat afkomstig is uit India. Om een of andere duistere
reden wordt het gehele plein opgehoogd, zodat het rondom alleen nog maar bereikbaar is via een
aantal treden. Zo maakt men de openbare ruimte dus ontoegankelijk voor invaliden, ouderen met
een rollator, en jong geluk met kinderwagens. Natuurlijk komt er een hellingbaan, maar dat
betekent wel een flinke omweg. Het Haarlemmerplein was ooit een wagenplein, groot, leeg en
vlak, maar het wordt nu dus verboden gebied voor alles wat op wieltjes gaat, van kinderwagens
tot fietsers.
Het wonderlijke podium dat zo ontstaat, wordt geheel belegd met natuursteen, met een leuk
patroontje erin. Net als in Italiaanse steden, waar alles altijd beter is. De tekeningen geven niet
duidelijk aan hoe we ons een en ander precies voor moeten stellen. Diverse bomen moeten
sneuvelen omdat ze niet van pas komen in het geniale idee, en de resterende bomen, zo lijkt het,
zullen omkaderd worden met iets, maar ook de materialisering van dit detail vindt de ontwerper
te banaal om serieus te tekenen. Het slonzige tekenwerk voorspelt niet veel goeds voor de
uitvoering, alleen striptekenaars denken dat de wereld zo simpel in elkaar zit. Alles zal
ongetwijfeld snel kapot gaan.
De klap op de vuurpijl vormt de grote waterpartij, midden op het plein, die de ontwerper met een referentie aan de Taj Mahal heeft bedacht. Dat gebouw heeft immers een tuin met een langgerekt waterbekken waarin het monument zich fraai spiegelt. De Haarlemmerpoort is ook een gebouw aan een plein, dus waarom niet een langgerekte vijver maken? Het Haarlemmerplein moet gaan lijken op de tuin van een Indiase megalomaan. Deze doldrieste vormwil gaat echter geheel in tegen het historische karakter van het Haarlemmerplein als wagenplein tussen de Haarlemmerdijk binnen en de landroute langs de dijk buiten de stad, kortom een stadsplein met poort in een historische landroute. Dat kun je straks niet meer ervaren want precies in het verlengde van de Haarlemmerdijk wordt een plas water gelegd. Daarmee raken we nog verder verwijderd van het oorspronkelijke lege plein dat we zo goed kennen van oude afbeeldingen.
Achter het plan gaat de gedachte schuil dat de stad Amsterdam vooruit moet in de vaart der volkeren in plaats van dat zij gewoon zichzelf mag zijn. Dat idee was sterk in de jaren zestig en zeventig toen Amsterdam volledig op de schop moest om een moderne stad met veel auto’s te worden. Sinds de binnenstad een beschermd stadsgezicht is, zou je denken dat deze gedachte achterhaald is. In een beschermd stadsgezicht dient immers rekening te worden gehouden met de cultuurhistorische context. Dat was ook de bedoeling van het nieuwe beleid voor de openbare ruimte dat wethouder G. ter Horst destijds introduceerde – en waar wij zo enthousiast over waren. Maar blijkbaar staat dit beleid nu weer ter discussie en beginnen we weer van voren af aan.
Walther Schoonenberg
(Uit: Binnenstad 221, april 2007)
Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.
Er is momenteel 1 reactie op dit artikel.
Het is krankzinnig om het plein te ontkennen door het met deze waterpartij in 2 delen te splitsen
L.W.P. Evers 21/1/2012 23:30:14
Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.