Eerste kroonlantaarns langs grachten geplaatst

In 2006 besloot de deelraad van het stadsdeel Amsterdam-Centrum alle grachtenlantaarns in de binnenstad te vernieuwen. De historische gietijzeren lantaarnpalen uit 1883 blijven bestaan, maar de lantaarnpalen worden iets verlengd en de huidige armaturen die uit de jaren zeventig dateren worden vervangen door replica’s van negentiende-eeuwse lantaarns: de kroonlantaarn die in 1883 samen met de nog bestaande paal één ontwerp vormt en de Ritterlantaarn die 15 jaar later werd geïntroduceerd. De lichttechniek is aangepast aan de eisen van de tijd. Dat betekent witter, energiezuiniger maar bij de kroonlantaarn helaas ook niet al te fraai weerspiegeld licht.
Walther Schoonenberg met een authentieke kroonlantaarn, gevonden bij antiquair Herman Bill op de Spiegelgracht (foto Hans Tulleners, februari 1998)
De eerste kroonlantaarns waren tijdelijk met rode lampenkappen bedekt (6 november 2008)

Op 6 november 2008 onthulde wethouder Herrema onder het afsteken van vuurwerkpijlen op feestelijke wijze de eerste 26 nieuwe kroonlantaarns op de Keizersgracht, waarvan er op de belangrijkste hoofdgrachten van de middeleeuwse en de zeventiende-eeuwse stad in totaal zo’n 1750 zullen verschijnen. Daarnaast zullen er in de binnenstad circa 2450 Ritterlantaarns worden geplaatst; de nieuwe Ritters zijn onder meer al te bewonderen aan beide zijden van de Zwanenburgwal.

Even een korte terugblik. Nadat Hans Tulleners in 1998 bij antiquair Herman Bill een authentieke negentiende-eeuwse kroonlantaarn had gevonden en ik naar aanleiding van die vondst enthousiast in de geschiedenis van de Amsterdamse straatverlichting was gedoken, ben ik met een voor die tijd nog opzienbarende actiemethode, namelijk een website, een campagne voor de herintroductie van de kroonlantaarn begonnen. Dat leidde in december van datzelfde jaar nog tot de plaatsing van twintig kroonlantaarns op de Westermarkt. De eerste lantaarn werd onthuld door de toenmalige wethouder Guusje ter Horst, een groot voorstander van de verbetering van de kwaliteit van de openbare ruimte waarin de terugkeer van de kroonlantaarn goed paste. De wethouder was echter geen voorstander van plaatsing van de lantaarn op grote schaal. Bovendien ondervonden we veel tegenwerking van het ambtelijke apparaat.

Plattegrond met de in 2006 door de deelraad aangenomen plaatsingsvariant 'B3 min'. Paars: kroonlantaarn, groen: Ritterlantaarn.

Omdat de herintroductie van de kroonlantaarn niet zo gemakkelijk verliep als wij aanvankelijk dachten, werd in 2000 het Amsterdamse Kroonlantaarn Comité opgericht, een samenwerkingsverband tussen de VVAB en het Stichting Heijmeijer van Heemstede, waarvan Dorothy Beynes-Heijmeijer van Heemstede de belangrijkste actievoerder werd. Op 23 september 2002 vond er in het stadhuis een druk bezochte inspraakavond plaats waar vrijwel alle aanwezigen voor de kroonlantaarn pleitten. Dat was een belangrijke opsteker voor de actie, want de toenmalige Coördinator Stadsvormgeving, Hans van Heeswijk, was een verklaard tegenstander van de kroonlantaarn. Stadsdeelwethouder Guido Frankfurther heeft toen het besluit genomen zowel de kroonlantaarn als de Ritterlantaarn te herintroduceren.

Wie had in 1998 kunnen denken dat de herintroductie van de kroonlantaarn een decennium zou duren? Diverse mensen die aan de terugkeer hebben bijgedragen maken dit helaas niet meer mee, omdat ze intussen zijn overleden. We denken dan in het bijzonder aan de projectleider Rob van Maarschalkerwaart, maar ook aan Jos Brink en Bert Niemeijer.

Walther Schoonenberg

Over de geschiedenis van 500 jaar Amsterdamse straatverlichting en de ontwikkeling van de twee nieuwe lantaarns is in 2006 een aardig boekje verschenen: Arnold Korporaal, 'Nieuw licht op oude grachten. De ontwikkeling van twee lantaarns voor de Amsterdamse Binnenstad' , uitgave stadsdeel Amsterdam-Centrum en de Dienst Infrastructuur, Verkeer en Vervoer. Verkrijgbaar bij het stadsdeel Amsterdam-Centrum en bij het Stadsarchief.

(*) Walther Schoonenberg, 'De kroonlantaarn terug in Amsterdam' , in: Maandblad Amstelodamum, jrg. 86-1 (jan/febr. 1999).

Meer lezen:
[Plaatsing kroonlantaarns gaat vijftien jaar duren]

(Uit: Binnenstad 231, november 2008)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.