Monumentenorganisaties bezorgd over metroaanleg

Het Genootschap Amstelodamum, de Bond Heemschut en de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad hebben in een gezamenlijk raadsadres hun bezorgdheid geuit over de aanleg van de Noord-Zuidlijn. De drie organisaties, die reeds lang actief zijn op het gebied van het historische en culturele erfgoed in Amsterdam, vragen extra aandacht voor de gevolgen van de metroaanleg voor de monumenten van de Amsterdamse binnenstad.

Rampendossier

Vorig jaar verzakten op de Vijzelgracht enkele Wevershuizen.

De metroaanleg onder de Amsterdamse binnenstad heeft met steeds grotere problemen te kampen. Zoals bekend trad wethouder Herrema af omdat hij de verantwoordelijkheid niet langer voor zijn rekening kon nemen. Wij waren daar eigenlijk niet blij mee, omdat Herrema, in tegenstelling tot zijn voorgangers, oprecht geïnteresseerd was in monumenten. Zijn opvolger is Hans Gerson, een bekwaam bestuurder die een lange ambtelijke carrière achter de rug heeft, o.a. bij de Dienst Ruimtelijke Ordening, bij Grondzaken en daarna bij het Havenbedrijf. De nieuwe wethouder erft een dossier dat niet anders dan een rampendossier kan worden genoemd. De metroaanleg kost nu al drie keer zoveel als destijds begroot. De overschrijdingen komen voor rekening van de gemeente Amsterdam omdat het Rijk zich alleen garant stelt voor een initieel bedrag. Bovendien dacht het gemeentebestuur dat het goedkoper was om eventuele schade zelf te betalen dan om er een goede verzekering voor af te sluiten. Die keuze kan voor de stad rampzalig uitpakken. Is het daarom, zeker in deze tijden van economische neergang, nog wel verantwoord door te gaan met de metroaanleg?
En dan zijn er de risico’s voor de stad zelf. Na de verzakkingen op de Vijzelgracht is het de vraag of de risico’s van het boren van de tunnelbuis onder de historische binnenstad wel acceptabel zijn. Het maken van een bouwput is in principe een bekend procédé, maar in de Amsterdamse situatie gevaarlijk, temeer omdat de Amsterdamse binnenstad op houten palen staat en de kwaliteit van die funderingen zeer wisselend is. Wat moeten we dan denken van het boren van een metrotunnel: een nooit eerder gedaan experiment? In Keulen hebben we gezien wat er kan gebeuren: daar stortte het hele gemeentearchief in. Allerlei additionele risico’s zijn, voor zover wij weten, niet onderzocht: wat gaat er bijvoorbeeld gebeuren met de grondwaterstromen na de aanleg van de Noord-Zuid-lijn? Kunnen we door het stijgen of zakken van het waterpeil vollopende kelders of juist rottende paalfunderingen verwachten?

Risicoanalyse

De Munttoren uit 1620. Eén van de bedreigde monumenten langs de route van de Noord/Zuidlijn. Foto BMA.

De directe aanleiding voor het raadsadres was het krantenbericht dat een volledige risico-analyse van het boren tot dusver niet is gemaakt. In een interview met Het Parool heeft de afgetreden wethouder Herrema gezegd dat er een nieuwe risico-analyse van de boortunnels wordt gemaakt die eind maart 2009 zou worden afgerond. De gemeente Amsterdam c.q. het Projectbureau Noord-Zuidlijn ontkent echter het bestaan van deze risico-analyse. Daardoor is het zeer wel mogelijk dat de vele aan en rond het tracé gelegen monumenten onherstelbaar zullen worden beschadigd. De monumentenorganisaties noemen de aantasting van de historische binnenstad, die immers is voorgedragen voor de Unesco-Werelderfgoedlijst, onaanvaardbaar. De organisaties vragen daarom aan de gemeenteraad op grond van welke gegevens serieuze inschattingen zijn gemaakt voor het uitblijven van verdere schade aan het gebouwde erfgoed van de Amsterdamse binnenstad - en in hoeverre bij die inschattingen de specifieke omstandigheden van het direct in aanmerking komende gebouwde erfgoed zijn betrokken. Het geven van adequate zekerheden is volgens de organisaties een voorwaarde om door te kunnen gaan met de metroaanleg.

Het is overigens niet de eerste keer dat de monumentenorganisaties een raadsadres schrijven over de metroaanleg. In 1990 vroegen dezelfde organisaties, nog aangevuld met het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap en de Vereniging Hendrick de Keyser, geen raadsbesluit te nemen voor de ondertunneling van de Amsterdamse binnenstad, maar een tracé te kiezen om de binnenstad heen. De afloop is bekend: de gemeenteraad besloot in 1996 tot de aanleg van een nieuwe metrolijn langs de Damrak-Rokin-Vijzelstraat-route, onder de binnenstad door. Anno 2009 is het boren van de tunnel nog steeds niet begonnen en het is de vraag of het na het bekend worden van de überhaupt nog doorgaat. De gemeenteraad staat naar aanleiding van het rapport van de Commissie Veerman opnieuw voor een moeilijke beslissing.

Walther Schoonenberg

Meer lezen:
[We hebben het al horen donderen in Keulen]

[Raadsadres] (15 mei 2009)

(Uit: Binnenstad 234, juni 2009)