Wedergeboorte van het Edisontheater?

Sinds jaren zit in het voormalige Edisontheater op Elandsgracht 92 een tapijthal. Van de vroegere aardige voorgevel is niets over; wat er nu staat is een dissonant in de gevelwand. De zijkant is een dode gevel aan een naargeestige steeg en de achterkant aan de Lijnbaanstraat is een typische saneringssituatie. Plotseling blijken er plannen te zijn om op deze plaats een nieuw hotel te bouwen.

Edisontheater, juli 1931 (Stadsarchief)	Tapijthal, huidige situatie	Ontwerptekening van de nieuwe voorgevel

Je kunt je afvragen of er nog niet genoeg hotels zijn in de Amsterdamse binnenstad, maar als het toch moet lijkt deze plaats niet slecht gekozen. Omdat iedere verandering hoe dan ook een verbetering zou zijn van de huidige toestand heeft onze vereniging in eerste instantie maar eens afgewacht hoe de welstandscommissie zou reageren, ervan overtuigd dat van die kant het nodige commentaar zou komen. Dat loog er inderdaad niet om. De commissie meent dat het gekozen referentiebeeld – de vroegere voorgevel – zich niet leent voor ophoging. Daarover kun je twisten, al is het maar omdat die gevel ten opzichte van de belendingen eigenlijk te laag was. Maar de voorgestelde ophoging met twee lagen is in ieder geval te veel van het goede. Ook de manier waarop de nieuwe voorgevel als een soort filmdecor voor het nieuwe gebouw is geplakt kan niet door de beugel, zelfs niet wanneer je het als een verwijzing naar het filmische verleden van het gebouw wilt zien.

Ontwerptekening van de nieuwe zijgevel	Ontwerptekening van de nieuwe achtergevel

Op de bebouwing aan de zijkant en de achterkant is ook het nodige aan te merken, maar hier lijkt naar onze mening de commissie toch wat erg gemakkelijk aan de context van het plan voorbij te gaan. Zij verwijt de ontwerper dat het ontwerp “de overgang tussen de verschillende bouwvolumes het bestemmingsplan letterlijk lijkt te volgen”. Dat verwijt is wat zwaar aangezet want de bepalingen van het bestemmingsplan vormen immers het kader waarbinnen het bouwplan moet blijven en die zijn niet zonder reden opgenomen. De in het bestemmingsplan gegeven hoogtematen zijn verschillend omdat de ruimtelijke situatie aan de voorkant en de achterkant totaal verschillend is en omdat het uiterst wenselijk is in de smalle steeg meer licht te krijgen.
Dat wil natuurlijk niet zeggen dat dit ontwerp alleenzaligmakend zou zijn en dat er niets te verbeteren valt, maar wel dat hier bijna onvermijdelijk een bouwplan met twee gezichten zal ontstaan. Om daarvoor een bevredigende oplossing te vinden is geen eenvoudige opgave, zeker niet gegeven het feit dat de zijgevel aan een donkere steeg ligt. Terugbouwen van het bestaande volume zou stedenbouwkundig en uit oogpunt van welstand een slechte zaak zijn. Daarom is het denkbaar dat uiteindelijk toch medewerking zal moeten worden gegeven aan een ontwerp, dat als geheel wellicht niet in alle opzichten goed scoort, boven het voortbestaan van de huidige situatie. Niet alleen bij bijzondere ontwerpen maar ook in bijzondere situaties moet het immers mogelijk zijn gemotiveerd van de welstandsnota af te wijken.

Herman Pinkse

(Uit: Binnenstad 236, oktober 2009)