Amsterdamse gevelstenen

Vijzelgracht 15 - D:ESSE BOOM

Op een openbare verkoping op 20 december 1762 koopt Coenraad Essenberg, een Poolse zadelmaker, die in 1748 poorter van Amsterdam was geworden, een huis en erf aan de Vijzelgracht, het huidige nummer 15. Zeer waarschijnlijk heeft hij kort na de aankoop het pand, of in ieder geval de gevel, laten vernieuwen en een gevelsteen met een in vol blad staande boom op een berg laten aanbrengen met het onderschrift D:ESSE BOOM. De voorstelling op de steen is de in ‘beeld’ gebrachte naam Essenberg. Opvallend aan de gevelsteen is de afwijkende vorm met in- en uitgezwenkte omranding.
Na restauratie

Hoe het pand met de gevelsteen D:ESSE BOOM dat Coenraad Essenberg in 1763 heeft laten bouwen er oorspronkelijk uitzag is niet bekend; oude afbeeldingen zijn niet bewaard gebleven. We weten wel dat het pand in 1881 werd verbouwd en voorzien van de gevel zoals we die nu nog kennen. De gevelsteen keerde toen jammer genoeg niet terug. De steen is een tijd zoek geweest tot het Koninklijk Oudeheidkundig Genootschap (K.O.G.) in 1933 geattendeerd werd op het feit dat in de tuin van Frankendaal een aantal ‘bouwfragmenten’ zouden liggen. Daaronder bleek zich ook D:ESSE BOOM te bevinden. De herkomst was toen nog niet bekend, maar het K.O.G. heeft zich erover ontfermd en de steen in de collectie gevelstenen en bouwfragmenten opgenomen. Dankzij het Schetsboek van Suasso werd later de juiste herkomst vastgesteld.

Cees Holtkamp, de huidige gebruiker van het pand, heeft zich ervoor ingezet om de steen weer terug te plaatsen in de gevel, wat met medewerking van het K.O.G. is gelukt. Sinds 26 september 2013 prijkt de steen D:ESSE BOOM weer in de gevel. Bedankt Cees!

Eerste Lindendwarsstraat 11 - D. JONGE VISSER 1734

Vóór restauratie Na restauratie

Begin september 2013 is deze eenvoudige maar fraaie gevelsteen teruggekeerd naar de Eerste Lindendwarsstraat. In de nieuwbouw uit de dertiger jaren op het oorspronkelijke adres (nr. 11) was, gezien de indeling van de gevel, geen plaats. Woonstichting Y-mere heeft gekozen voor een nieuwe plek, in een blind muurtje, rechts naast nr. 11. Een prachtige locatie en, dat vinden de Vrienden Van de Amsterdamse Gevelstenen het belangrijkste: pal naast het oude adres waar de tekenaar Misset ’m omstreeks 1910 nog aantrof en er een tekening van maakte. In de Voorlopige Monumentenlijst van 1928 wordt de steen niet vermeld. Hebben de samenstellers de steen over het hoofd gezien of was het oude pand toen al vervangen en de steen in de handel terecht gekomen?

Begin februari 2011 kreeg het VVAG-bestuur bericht van Gert Immerzeel, terreinbeheerder van Kasteel Nijenrode, dat we deze steen, die jarenlang in het plaveisel voor het koetshuis had gelegen en in negen stukken was gebroken, konden ophalen ter terugplaatsing op het oude adres. Jan Hilbers heeft de brokken vakkundig tot een geheel samengevoegd en woonstichting Y-mere heeft de steen overgenomen ter herplaatsing.

Ondanks een uitvoerig huisonderzoek door Hans Brandenburg hebben we geen direct verband kunnen leggen tussen de voorstelling en het onderschrift ‘17 D JONGE VISSER 34’ en achttiende-eeuwse eigenaren/bewoners van het pand. Wel vond Brandenburg een koop/verkoopakte van 18 mei 1734. Jan Minken, tabakkoper, kocht het pand toen voor fl. 2300,- van de rentenier Pieter Cleman, maar een huisnaam wordt niet vermeld. Pas in een overdracht van 26 oktober 1787 wordt het pand omschreven als ‘waar de Visser in de gevel staat’.

Onno Boers

met dank aan Hans Brandenburg voor het huisonderzoek

(Uit: Binnenstad 261, november/december 2013)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.