Hotel Toren: een slepende zaak

In januari vond een zitting van de Raad van State plaats over een al vele jaren lopende zaak: de procedure tegen een doosvormige opbouw op het rijksmonument Keizersgracht 164 (Hotel Toren). Om die doosvormige opbouw te kunnen realiseren moet een restant van de historische kap, de nog aanwezige dwarskap aan de voorzijde, worden gesloopt. De verleende sloopvergunning voorziet echter alleen de sloop van een aantal inwendige tussenwanden, niet in de sloop van deze monumentale dwarskap.
Hotel Toren, Keizersgracht 164

In deze kwestie, waar de VVAB al vanaf 2001 bij betrokken is, lopen diverse procedures. De zitting van de Raad van State was het gevolg van een hoger beroep van Hotel Toren tegen een uitspraak van de Rechtbank Amsterdam over de sloopvergunning. Daarnaast loopt de beroepsprocedure tegen de bouwaanvraag voor de nieuwe dakopbouw. Omdat Hotel Toren ons steeds weer verrast met nieuwe aanvragen, vaak legaliseringsvergunningen van al uitgevoerde werkzaamheden, ziet het er niet naar uit dat deze al jarenlang slepende zaak met de binnen enkele maanden te verwachten uitspraak van de Raad van State kan worden beëindigd. Dit rijksmonument kent een al vele jaren voortgaand proces van illegaal slopen, verbouwen en renoveren. Zo hebben in het verleden al illegale ingrepen plaatsgevonden als het inbouwen van twee hotelkamers in de monumentale zaal, het bebouwen van de binnenplaats met een keuken, het doorsnijden van het stucwerk van de monumentale gang met een glazen portaal en het plaatsen van airco’s. Reeds in 2009 stelde de Vereniging in een zienswijze vast dat er ‘bij bouwaanvragen op het perceel Keizersgracht 164 iedere keer weer onduidelijkheden zijn’ waardoor ‘langzamerhand de vraag op(komt) of hier sprake is van onhandigheid of van bewuste pogingen tot misleiding’. Wat de VVAB nog het meest verbaast is de niet-aflatende ijver van het stadsdeel Centrum om deze notoire wetsovertreder vérregaand van dienst te zijn, waar andere monumenteneigenaren die illegaal verbouwen met bestuursdwang krijgen te maken.

Op dit ogenblik gaat het niet meer om de illegale opbouw van het tussenlid en het achterhuis, waarvoor twee monumentale dwarskappen zijn gesloopt, want die ingreep is inmiddels ‘gelegaliseerd’ doordat het stadsdeel weigerde handhavend op te treden. Thans is de sloop van een restant van de monumentale kap van het voorhuis aan de orde, waar het hotel een doosvormige verhoging wil realiseren voor twee extra hotelkamers. Daartegen is niet alleen de Vereniging in het geweer gekomen, maar ook omwonenden die door de verhoging van het pand in hun directe belang worden geschaad. De VVAB heeft nu een ‘compromisvoorstel’ gedaan om het pand slechts met de buitenste enveloppe van de historische kap – de twee ooit gesloopte zadeldaken – , te vergroten, waardoor niet alleen de bestaande dwarskap aan de voorzijde behouden kan blijven maar ook wordt voorkomen dat de zijmuren recht omhoog worden doorgetrokken. De omwonenden zijn met dit voorstel wél, Hotel Toren is met dit voorstel niet akkoord gegaan. Helaas bleek het stadsdeel vooralsnog niet bereid deze oplossing van de Vereniging aan alle betrokkenen op te leggen.

De illegale opbouw van het tussenlid en het achterhuis, waarvoor twee monumentale dwarskappen zijn gesloopt, gezien vanaf het platte dak van het voorhuis.

Keizersgracht 164 is een rijksmonument met belangrijke architectuur- en cultuurhistorische waarden en is, volgens het monumentenregister zelfs van ‘zeer hoge waarde’. In 1614 kochten de broers Dirck en Pieter Hasselaer de kavels om twee naast elkaar gelegen brede huizen te bouwen, woonhuizen breder dan gebruikelijk, de huidige nummers 164 en 162. Uit de kaart van Balthazar Florisz weten we dat beide panden een dubbele trapgevel hadden met achter elke geveltop een zadeldak. Keizersgracht 164 had dus oorspronkelijk twee evenwijdige zadeldaken, waarvan de nokken loodrecht op de straat stonden. Eind zeventiende eeuw vond een verbouwing plaats waarbij de dubbele trapgevel plaatsmaakte voor een sobere classicistische gevel in de ‘strakke stijl’, met daarop een rechte kroonlijst met gesloten attiek. In de gevel kreeg deze horizontale kroonlijst en attiek de nadruk. Om die reden werd de driehoekige omtrek van de zadeldaken van het huidige Hotel Toren zoveel mogelijk verborgen door het voorste deel van de twee zadeldaken te vervangen door een dwarskap. Eind achttiende eeuw vond opnieuw een verbouwing plaats, waarbij een nieuwe horizontale gevelbekroning met attiek tot stand kwam. Tussen 1885 en 1900 verdween de blinde attiek en onderging de dwarskap een gedeeltelijke vernieuwing. Waarschijnlijk werden in deze bouwperiode of in 1923 de twee zadeldaken achter de dwarskap verwijderd. De bestaande dwarskap bevat nog de sporen van een Keulse goot die het regenwater van de zakgoot tussen de twee zadeldaken binnen de dwarskap afvoerde naar de goot van de zijgevel. De huidige dwarskap is dus een restant, zowel in vorm en deels ook in materiële zin van het oude daklandschap, dat uitgangspunt zou moeten zijn van een restauratieve benadering van behoud en herstel.

Walther Schoonenberg

(Uit: Binnenstad 268, jan./feb. 2015)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.