Interview met Michiel van der Burght, adjunctdirecteur van Stadsherstel

Bouwbesluit tegen monumenten ingezet

De Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad (VVAB) heeft in een schriftelijke reactie op het nieuwe Beleidskader Monumenten opgemerkt dat het Bouwbesluit regelmatig prevaleert boven monumentale waarden. (*) Eigenlijk zou het Bouwbesluit helemaal geen probleem hoeven te zijn, aangezien deze wet voor reeds bestaande bebouwing en monumenten in uitzonderingen voorziet. In een gesprek met Michiel van der Burght (1960), adjunct-directeur en hoofd van planontwikkeling en restauratie van NV Stadsherstel, bespreken we deze problematiek.

'Stabilisering' van Singel 146 met een skelet van stalen profielbalken (foto Wim Ruigrok)

Wat is het Bouwbesluit eigenlijk?
"Het Bouwbesluit is een mega-dikke wetstekst met een grote hoeveelheid bouwtechnische voorschriften waaraan alle bouwwerken moeten voldoen. Niet alleen nieuwbouw, maar ook verbouwingen van bestaande bouwwerken, zoals monumenten. Die voorschriften moeten ervoor zorgen dat gebouwen veilig zijn, en hygiënisch. Dat laatste was de oorspronkelijke bedoeling van het Bouwbesluit: ervoor te zorgen dat er geen onacceptabele woonomstandigheden optreden. Het moet wel gezegd worden dat de regelgeving op sommige punten nog strenger was dan tegenwoordig. Zo mocht men vroeger niet met de voordeur in huis vallen: er moest altijd een halletje zijn. Of de wc mocht niet in de huiskamer staan, zulk soort dingen."

Stadsherstel doet vrijwel niet aan nieuwbouw, maar vooral aan verbouw van bestaande gebouwen, vaak monumenten. Hebben jullie veel last van het Bouwbesluit?
"Bij drie onderwerpen hebben we last van het Bouwbesluit, of althans van de wijze waarop men het Bouwbesluit aangrijpt om het ons lastig te maken: stabiliteit, funderingen en verdiepingshoogten. Bij stabiliteit gaat het om stalen portalen die we in panden moeten plaatsen om ze meer stabiliteit te geven. Daarnaast moeten we op grond van het Bouwbesluit regelmatig funderingen vernieuwen. Steeds weer vraag je je daarbij af of de regels niet te streng zijn. Bij berekeningen gaat men ervan uit dat panden op zichzelf moeten staan en volledig alle windbelasting moeten opvangen, terwijl ze in werkelijkheid tussen andere panden in staan, waaraan ze ook stabiliteit ontlenen. Er wordt niet uitgegaan van gebleken geschiktheid en het bestaande funderingsgedrag."

Wordt Stadsherstel daardoor op extra kosten gejaagd?
"Het lijkt wel alsof men denkt dat Stadsherstel onbeperkte middelen heeft. Als wij bijvoorbeeld een pand hebben, dat een zijmuur deelt met het buurpand, komt de gemeente snel naar ons toe om het initiatief te nemen ook de kar van de buurman te trekken. Omdat wij deskundig zijn en weten hoe je zoiets aan moet pakken, en dus de buurman daarbij kunnen kunnen helpen. Toch kan je, denk ik, niet zeggen dat wij meer last van het Bouwbesluit hebben dan particulieren. Die worden ook regelmatig geconfronteerd met de eisen die de gemeente aan funderingen stelt."

Michiel van der Burght (foto Wim Ruigrok)

Enerzijds is het natuurlijk goed dat de gemeente erop let dat funderingen een bepaald kwaliteitsniveau hebben. Anderzijds kan men zich afvragen of de eisen van het Bouwbesluit niet te hoog zijn, waardoor monumentale waarden verloren gaan.
"Als je een metrolijn gaat aanleggen, is het heel verstandig om een funderingsonderzoek te doen en pandeneigenaren tot funderingsherstel te dwingen, wanneer dat nodig is. Daar kregen de eigenaren dan ook een bijdrage voor. Wat je nu echter ziet, is dat precies dezelfde kwaliteitseisen worden toegepast op de rest van de stad, alsof daar ook metrolijnen worden aangelegd. Dat is het gevolg van de strikte toepassing van het Bouwbesluit. In de praktijk kunnen de meeste monumenten niet aan die eisen voldoen en dat is ook niet nodig. Alleen als een pand gaat verzakken of scheuren krijgt, is funderingsherstel nodig. Je moet mensen niet onnodig op kosten jagen."

Moet Stadsherstel vaak de verdiepingshoogten aanpassen?
"Het komt regelmatig voor dat we in de problemen komen omdat we een pand niet kunnen opsplitsen in verschillende woningen, omdat sommige verdiepingen niet voldoende hoog zijn. Recent hadden we dat probleem met een pandje in de Spinhuissteeg waar we drie woningen in wilden realiseren. Toen we daar een vergunning voor aanvroegen, bleek dat de hoogte van de bovenste kapverdieping te laag was. Daar was de stahoogte 1,9 m, terwijl het Bouwbesluit 2,1 m vereist voor bestaande bouw. Daar mag je dan geen verblijfsruimte van maken. De ruimte mag wel voor opslag dienen, of als badkamer, maar niet als huiskamer. We moesten het plan toen wijzigen en hebben er nu voor gekozen om van de bovenste twee verdiepingen één woning te maken. In dat geval is de helft van de oppervlakte geen verblijfsruimte, dat mag ook niet, maar daarvoor is een ontheffing mogelijk. In dit pand maken we nu twee woningen in plaats van drie. Het gevolg is wel dat bij de gegeven investering de huurprijs per woning omhoog gaat. Dat is dan de prijs die de stad betaalt voor de strikte naleving van de regels."

Je kunt dus zeggen dat de stad op kosten wordt gejaagd?
"Ja, en dat terwijl we dit pand kochten van een eigenaar die de kapverdieping gewoon als verblijfsruimte, namelijk als studeerkamer, gebruikte. Het was één woonhuis. We willen daar meerdere woningen van maken, maar dat is dan opeens heel ingewikkeld."

De regering streeft er toch juist naar de woningmarkt te liberaliseren? Zelfbouw wordt bijvoorbeeld gestimuleerd. Dit alles lijkt daar haaks op te staan
"De oorspronkelijke bedoeling van het Bouwbesluit was dat er geen onaanvaardbare woonomstandigheden komen. Geen krotwoningen meer, zoals vroeger. Intussen worden de regels van het Bouwbesluit ten behoeve van zogenaamde zelfbouwers versoepeld. Zij zijn niet meer gebonden aan een bepaalde stahoogte, wc’s hoeven niet langer minimaal 60 cm breed te zijn en meer van zulk soort dingen. Vanuit het idee dat die mensen zelf wel weten wat goed voor ze is. Maar monumentenzorgers zijn kennelijk geen zelfbouwers. In de monumentenzorg is van versoepeling geen enkele sprake, integendeel. Het is absurd dat zelfbouwers meer mogen dan monumentenzorgers, terwijl zij nieuwbouw realiseren en wij bestaande gebouwen opknappen."

Hoe zou dat komen? Hebben jullie er met de gemeente over gepraat?
"Naar aanleiding van de brief van de VVAB hebben wij de gemeente om een gesprek gevraagd, maar dat heeft nog niet plaatsgevonden. Wel hebben we aanwijzingen dat er momenteel ook binnen de gemeente over deze kwestie wordt gediscussieerd. De handhavers staan hier ook tegenover de ambtelijke monumentenzorgers en vooralsnog trekken de laatsten aan het kortste eind. Het laatste woord is hier nog niet over gezegd. Het gaat ons in ieder geval niet alleen om ons eigen belang; hier doet zich echt een probleem voor dat opgelost moet worden."

Walther Schoonenberg

Lees ook: [Wijde Heisteeg 7]

(*) De schriftelijke reactie, gedateerd 4 december 2015, is te downloaden hier: [Inspraakreactie]
Er is nog geen antwoord gekomen op deze brief. De inwerkingtreding van het nieuw beleidskader is opgeschort.

(Uit: Binnenstad 276, mei/jun. 2016)