Aardwarmtepompen ongeschikt voor binnenstad

Van het een komt het ander

Door het streven naar een vermindering van het aardgasgebruik lijkt het aantrekkelijk over te schakelen naar 'aardwarmte'. Dit alternatief brengt echter risico’s met zich mee voor op houten palen gefundeerde bebouwing.

Amsterdam, die grote stad, is gebouwd op palen Als die stad eens ommeviel Wie zou dat betalen?

Toen men het gas in Groningen wilde gaan exploiteren, werden alle waarschuwingen met betrekking tot de risico's in de wind geslagen. Niks mondjesmaat, de economie ging voor! Ach, er kwamen hier en daar wat scheurtjes, een oud kerkje kreeg wat barstjes in de gewelven, maar bewijs maar eens, dat dat komt door de gaswinning. Zelfs de eerste bevinkjes wilden de bestuurders niet in verband brengen met de ontginning van het gas. En laten we wel wezen, economisch gezien viel die enkele gedupeerde toch in het niet bij de vele miljoenen die het gas in de schatkist bracht?
In Limburg had men ook decennialang kolen gedolven en de mensen daar hadden toch ook kunnen leven met die paar schadegevallen? Sterker nog, de Limburger was trots op zijn kompels.
De misrekening van de bestuurders van 1980 versus die van 1880 was, dat de mijnen naast kolen enorm veel arbeidsplaatsen opleverden, terwijl het oppompen van gas maar heel weinig menskracht vergt. Bovendien openbaarde de schade zich niet na vijftig jaar maar na tien jaar.
De Nederlandse bodem heeft in de afgelopen miljoenen jaren heel wat veranderingen ondergaan. Een uiterst ingewikkelde samenstelling en een enorme diversiteit is het gevolg. Hoe heerlijk voor een aantal bestuurders om zich achter zo’n bodemdiversiteit te kunnen verschuilen. En hoe heerlijk kan het zijn om na een calamiteit totale verrassing te kunnen veinzen met zoveel ongekende factoren. Bovendien werd omwille van de bestuurlijke zekerheid een wirwar van juridische verantwoordelijkheden opgetuigd. Zo werd de gedupeerde de pas afgesneden en de economie was weer gewaarborgd. Althans zo dacht men voordat de bevingen frequenter en krachtiger werden. De publieke verontwaardiging werd echter te groot en de bestuurders begonnen te praten over het langzaam dicht draaien van de gaskraan. Maar hoe moest dat nu met al die afgesloten contracten met de grootverbruikers, al die huishoudens en de bus die op ‘groen’ gas rijdt? Typisch ingrediënten voor bestuurlijke paniek.

Paalrot

Op dit moment wordt het zaak erop toe te zien dat onze bestuurders niet het ene probleem op het andere stapelen. Laten we voorkomen dat we niet weer met een op het eerste gezicht voor de hand liggende oplossing een ander deel van de bevolking van Nederland opzadelen met een volgend probleem.
Eén zo’n voor de hand liggende oplossing is het gebruik van warmte uit de grond. Maar iedereen in het westen van Nederland heeft wel eens van 'paalrot' gehoord, die gevreesde aantasting van de houten paalfunderingen. Bijna alle huizen in het westen van vóór 1950 worden gedragen door houten palen. Paalrot wordt veroorzaakt door een bacterie (Anaerobe pseudomonas), die in het hout sluimert, maar wakker wordt door toevloed van zuurstof als het hout boven het (grond) water uitsteekt òf als het grondwater te warm wordt. Vanaf de jaren '80 en '90 van de vorige eeuw heeft de Stichting Grondwater Nederland mede door de invloed van onze toenmalige ‘waterprins’ aandacht op dit probleem weten te vestigen en sindsdien wordt het niveau van het grondwater door de verschillende waterschappen meer dan voorheen in de gaten gehouden. Op die manier is zo langzaamaan bijna overal een stabiele toestand gecreëerd.
Maar een verhoging tot zo’n 50 graden Celsius van de omgevingstemperatuur is in het algemeen aanleiding tot een versneld rottingsproces. We moeten er dus voor waken, dat het hoge grondwater niet warmer wordt. De zo voor de hand liggende oplossing voor ons energieprobleem om gebruik te maken van de hoge temperatuur van het diepe grondwater kan dus een volgend groot probleem veroorzaken. Het doorvoeren van het warme grondwater door de koudere bovenlaag zal het hoge grondwater zonder twijfel in temperatuur doen stijgen.
En wat minder algemeen bekend is: grondwater stroomt. Er wordt misschien wel meer water ondergronds naar de zee afgevoerd dan bovengronds. De stroomrichting van het ondergrondse water is nu redelijk bekend en het is dus zaak geen gebruik te maken van bodemwarmte als er benedenstrooms huizen op houten palen staan. Toetsing van het Gemeentelijk Bouwtoezicht is hierbij absoluut noodzakelijk.
Bij eventuele calamiteiten zal het juridisch heel moeilijk zijn om schuldigen aan te wijzen. Uiterst verleidelijk dus voor elke bestuurder die slechts rekening hoeft te houden met een verantwoordelijkheidsperiode van vier of acht jaar.

Laten we oppassen! Oppassen dat we de problemen van Groningen niet oplossen met problemen voor de Amsterdams grachtengordel en de vele vooroorlogse gebouwen in het westen van ons land.

Ing. J.C. Vriesman
voormalig voorzitter Stichting Grondwater Nederland

Foto's: Wim Ruigrok

(Uit: Binnenstad 293, mei/jun./jul. 2019)

Update. Experts hebben ons verzekerd dat er geen gevaar van aardwarmtepompen bestaat voor houten funderingen.