Amsterdamse gevelstenen

Gevelsteen INT LAM - Paardenstraat

Het stadsgedeelte langs de Binnen Amstel waar de Paardenstraat deel van uitmaakt, is bij de Tweede uitleg van 1592 binnen de stadsmuren gekomen. Op de plattegronden van Jacob van Deventer (circa 1570) en Pieter Bast (1597) was dit gebied nog spaarzaam bebouwd, maar daar zou spoedig een eind aan komen: op de kaart van Balthazar Florisz van Berckenrode (1625) is het volgebouwd en ook de Paardenstraat staat nu duidelijk aangegeven.

Opvallend zijn de vele dicht bebouwde binnenterreinen. Ook op latere plattegronden valt dit op. In een koop/verkoopakte van 29 februari 1639 is sprake van een huis en erf in de Lange Aertsgang (later Lange Aardegang) met een vrije uitgang zowel naar de Paardenstraat als naar de Schans, de latere Amstelstraat. In een latere akte van 10 maart 1656 is sprake van twee woninkjes en erven, vooraan in de Lange Aardegang, bij de Paardenstraat. De eerste maal dat een aan de gevelsteen ‘INT LAM’ gerelateerd uithangbord wordt genoemd, is in een koop/verkoopakte van 14 december 1680, als ene Jan Smit de eigendom verwerft uit de nalatenschap van Jan Jansz van der Meulen, kalkmeter van beroep – een kalkmeter stelde door meting vast hoeveel accijns men over verhandelde kalk verschuldigd was. De omschrijving luidt: “een huis en erf, met een loodsje daarachter, gelegen in de Amstelstraat zijnde vanouds genaamd geweest de Paardenstraat, in de Lange Aardegang, waar ‘het Witte Lam’ uithangt” [?]

Het lijkt erop dat de latere eigenaren hun bezit uitgebreid hebben naar de Paardenstraat, want als in 1719 een koop/verkoopakte opgemaakt wordt luidt de omschrijving: “2 huizen onder 1 dak, in de Paardenstraat, oostzijde”. En wanneer Leendert Rutgers, beroepssleper, de panden in 1721 koopt: “2 stallingen en hun erven, onder 1 dak, naast elkaar gelegen in de Paardenstraat, waar ‘DE WITTE LAM’ in de gevel staat”. Op de Schutterswijkkaart van 1736 staan in de Paardenstraat vier panden naast elkaar aangegeven waar een stal is gevestigd. In twee van deze panden zal sleper Leendert Rutgers zijn stal en werkplaats hebben gehad. Op het binnenterrein achter de panden in de Paardenstraat was de suikerbakkerij van Jan de Roode gevestigd, bereikbaar vanaf de Binnen Amstel via de Suikerbakkersgang.

Tegenwoordig is van de oude bebouwing aan de oostzijde van de Paardenstraat niets meer over. In 1899 verbouwde architect Joling de voormalige suikerbakkerij tot de Stoomfabriek van Chocolade, Pepermunt en Suikerwerken voor de Fa. Bensdorp. De nog bestaande, rijk gedecoreerde voorgevel aan de Binnen Amstel verbergt tegenwoordig het Eden Hotel. Bij een uitbreiding van de Bensdorpfabriek betrekt architect G.A. van Arkel (1858-1918) eerst de panden Paardenstraat 9-11 ter weerszijden van de Lange Aardegang en de panden in en aan die gang gelegen, en wordt in 1904 de nieuwbouw op nummer 7 voltooid.

De gevelsteen ‘INT LAM’, die door Suasso nog op de scheiding van nrs 7-9 werd gesignaleerd, keerde niet terug in de nieuwbouw, hoewel er wel een goede plek voor was. In de tweede druk van Alings Amsterdamse gevelsteenen (1949) meldt hij de vondst van de steen in de noordelijke fabrieksmuur van de Bensdorpfabriek in Bussum. Op pagina 130 schrijft hij: ‘Mijn vermoeden dat de firma deze steen meenam uit de Paardenstraat, toen zij de percelen aldaar verliet, is bij onderzoek juist gebleken’.

Toen de VVAG in 2016 door een lid geattendeerd op het feit dat de muur bij de voormalige Bensdorpvestiging aan de Herenstraat 47 in Bussum, waar het lammetje terechtgekomen was, afgebroken zou worden, hebben wij contact opgenomen met de huidige gebruiker, Dudok Wonen in Hilversum. Op ons historisch onderbouwde verzoek om de gevelsteen uit de muur te nemen om deze weer terug te laten keren naar de Paardenstraat, werd positief gereageerd. Om een lang verhaal kort te maken, Jan Hilbers knapte het steentje op, met het Eden Hotel bespraken we de beste plek en in juni keerde het lammetje weer terug in de Paardenstraat, niet ver van de historische locatie.

Onno Boers,
huisonderzoek Hans Brandenburg

Onze dank gaat uit naar de bedrijfsleiding van het Eden Hotel

(Uit: Binnenstad 293, mei/jun./jul. 2019)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.