Amsterdamse gevelstenen

Gevelsteen met schrijvende hand

Egelantiersstraat 52

In 1649 verkocht Saertge Samuels, weduwe van de schoolmeester Hendrick Theunisz Wient, het pand in de Egelantiersstraat 52, links naast het Anslohofje. Wanneer hij huis en erf kocht en wanneer hij overleden is, is niet bekend. Wat we wel weten is dat Hendrick Theunisz Wient door middel van de gevelsteen de passanten liet weten dat hij, naast zijn beroep van schoolmeester ook dat van 'schrijfmeester' uitoefende.

In de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw kon lang niet elke burger fatsoenlijk schrijven, daarvoor kon men bij de 'schrijfmeester' terecht. In haar boek Levenstekens, gekaapte brieven uit het oorlogsjaar 1672 (uitgeverij Verloren, 2014) beschrijft Judith Brouwer uitvoerig de functie van de 'schrijfmeester' en noemt zij ook Hendrick Theunisz Wiert en zijn gevelsteen in de Egelantiersstraat. Zij geeft aan dat het kroontje op de pen te maken heeft met de prijs van een schrijfwedstrijd, de 'prix de la plume coronnée’.

De nieuwe eigenaar in 1649 wordt de lakenbereider Hendrick Hendricksz. In de koop/verkoopakte wordt geen huisnaam genoemd, ook niet in latere aktes (1705, 1745, 1766). Pas in de koop/verkoopakte van 1769, als ene Jan Gruttekove eigenaar wordt van een achtste deel van een pand in de Egelantiersstraat 'waar De Schrijvende Hand' in de gevel staat, komen we de huisnaam weer tegen. Ondanks de verslechtering van de woonomstandigheden in de Jordaan, vooral in de negentiende eeuw, bleef het pandje op nr. 52 redelijk gaaf en werd er vrijwel niets vertimmerd aan het eenvoudige trapgeveltje uit het eerste kwart van de zeventiende eeuw. Jhr. Suasso noemt het huis in zijn Schetsboek en omschrijft de gevelsteen als volgt: 'een hand met een pen'. Dat de hand uit een wolk komt en dat de pen een kroontje heeft, is de Jonkheer kennelijk niet opgevallen. Opvallend zijn het zogenaamde drielichtskozijn aan de zolderverdieping, het uitgemetselde zolderpilaartje en de smeedijzeren hijshaak.

Tijdens de restauratie van het pand in 2002 kon de steen uitgenomen worden en door Jan Hilbers in zijn werkplaats 'bewerkt'. Toen bleek dat het oppervlak en de onderrand sterk aangetast, zogenaamd versuikerd, waren door gebruik van een slecht soort zandsteen. De gekroonde pen ziet er nu weer prachtig uit.

Onno Boers

huisonderzoek: Hans Brandenburg
Foto: Wim Ruigrok

(Uit: Binnenstad 299, jul./sept. 2020)