Oud Amsterdam: de wal keert het schip

Amsterdam, monumentale hoofdstad van Nederland, heeft zich de laatste 15 jaar ontwikkeld tot een populair toeristenoord voor miljoenen. In 2018 bezochten zo'n 22 miljoen 'toeristen' Amsterdam, vooral het oude Centrum, met 48 miljoen bezoekdagen. (1) Bijna een verdubbeling met het jaar 2005. Niemand zal ontkennen dat het erg druk is in de stad.

De Amsterdamse binnenstad is één van de meest gave historische binnensteden van Europa.

Het kan niet op, deze populariteit van Amsterdam. En ... het is zeer zorgwekkend. Zie de recente historie van Venetië. In 25 jaar tijd liep daar, door groei van massatoerisme (30 miljoen), het inwonertal terug van 150.000 naar 50.000 mensen. De stad is onleefbaar geworden voor de normale Italiaan. Ook Barcelona, Rome, Berlijn zijn bezorgd over wat er gebeurt; zij maken plannen om toeristeninvasies af te remmen.

In Amsterdam wordt serieus over toerisme nagedacht door B en W en de Gemeenteraad, en door de VVAB. De vereniging stelde met meer dan 20 bewonersorganisaties in de stad een actieplan op: Stad in Balans. Dit voorstel pleit voor een ander toerisme in de stad. B&W en de Raad zouden met urgentie het behoud van leefbaarheid in de binnenstad moeten bevorderen. Het tot 2020 steeds toenemende aantal bezoekers dient met 15 tot 25% teruggedrongen te worden, vanaf het huidige volume. De coronacrisis kan een punt van omslag zijn in het binnenstadbeleid.

Amsterdam is meer waard

Rechtgeaarde Amsterdammers, in de stadsdelen en in de oude binnenstad, hebben de laatste maanden hun mooie grachtenstad herontdekt. Wat een sfeer, wat een rust en schoonheid. En welk een contrast met de ordinaire toeristendrukte van de laatste jaren. Amsterdam moet weer terug naar de inwoners, dat wordt algemeen gevoeld. Dat toeristen naar Amsterdam komen, om velerlei redenen, is natuurlijk geen probleem. Integendeel. Het bezwaar is dat het er zo veel zijn. Elk jaar weer meer. 2020 is het goede moment om massatoerisme te kanaliseren.

Femke Halsema, burgemeester Amsterdam, in Het Parool van 20 mei j.l.: "Er wonen te weinig Amsterdammers in de binnenstad. Verdrongen door velerlei commerciële uitbaters […] vooral gericht op toerisme. Dat moet veranderen, o.a door meer woningen te verwerven in de binnenstad; door AIRbnb en illegale verhuur te verbieden."

De stad, onze grootste schat

700 Jaar oud is Amsterdam als stad. Het vitale centrum bestaat vier eeuwen. Het concept van grachten, 82 km kades en kademuren wordt geflankeerd door 8000 authentieke grachtenhuizen. In goede conditie, meestal bewoond door particulieren. Het gehele oude centrum is opgenomen als Unesco-werelderfgoed, als een van de grootste en meest authentieke stadskernen ter wereld. Iets om trots op te zijn en zorgvuldig en liefdevol mee om te gaan.

Een bijzondere Amsterdam beleving is nu te ervaren in filmmuseum Eye. Daar worden de eerste bewegende (film-)beelden van Amsterdam vertoond (eind 19de eeuw). Een bijzonder, bijna ontroerend spektakel. Een must voor iedere liefhebber. Amsterdam, meer dan 100 jaar terug.

Actieplan voor meer leefbaarheid 'Stad in Balans'

'Stad in Balans' maakt duidelijk dat het toerisme in de stad nooit meer het volume mag krijgen van voor dit crisisjaar 2020.

Het actieplan is aan de Raad gepresenteerd, met de kernboodschap dat de balans tussen leefbaar wonen in de binnenstad en het massatoerisme aldaar wordt hersteld.

Het toerisme wint gelukkig aan urgentie bij het Gemeente Bestuur.

In mei schreef de Burgemeester een brief aan de Raad, waarin zij toekomstplannen voor de binnenstad ontvouwde. Hoofdlijn daarin was het verminderen van het aantal toeristen in de stad. Hoeveel minder werd niet vermeld. De burgermeester onderkent zeer duidelijk de crux van het probleem namelijk de scheve verhouding tussen het aantal inwoners en het aantal bezoekers. Dat heeft geleid tot een monocultuur. De aandacht moet liggen op beperking van de toevoer van bezoekers. De rest is min of meer bijzaak.

Femke Halsema in Het Parool van 8 mei j.l.: "Ik moet de eerste Amsterdammer nog tegenkomen, die het de laatste jaren niet te druk vond in de stad. Om het oude centrum leefbaar te maken komen er concrete plannen, die het aantal toeristen moeten verminderen. De binnenstad is het domein van de bewoners."

Actieplan in vogelvlucht

Het plan richt zich op drie hoofdthema's:

- Belangrijkste van de drie is de 'Leefbare Stad', waarbij AIRbnb in het centrum verboden wordt, kroegen en terrassen vroeger sluiten, coffeeshops striktere regels krijgen en – voor wat hoort wat – de toeristenbelasting wordt verhoogd. Dat er geen nieuwe attracties komen en dat het aantal muziek- en dansevenementen in de openbare ruimte beperkt wordt, spreekt vanzelf.

- Tweede actiepunt is de 'Duurzame en Schone Stad'.

Dit vraagt om een aanzienlijke beperking van 'Pret Vervoer' in Amsterdam, zoals cruises, bierfietsen, wilde watersport, steps en skater. Onderhoud van pleinen en parken moet zorgen voor een groene stad. Optreden bij vuilnisovertredingen en de invoering van een 30 km-snelheidslimiet van S100 t/m S118 dragen bij aan gewenste duurzaamheid.

- Een 'Veilige en Sociale Stad' is het derde beleidsthema. Negatieve aspecten van toerisme, zoals vernieling, lawaai, ordeverstoring e.a. worden aangepakt. De totale Wallen sex-cultuur verhuist naar een aangewezen plaats. De Wallen worden woningen! Er komt veel meer controle op het chaotisch waterverkeer in de stad. Speciale 'Canal Colonels' letten op papieren, drankgebruik, vaarbewijs etc. Tenslotte: straatdealers onmiddellijk aanhouden.

Bestuur Amsterdam zoekt Balans

Hoewel burgemeester Halsema op dit moment weinig wil zeggen over de coronacrisis en de gevolgen, mede uit compassie met allen die getroffen zijn, maakt zij ondubbelzinnig duidelijk dat het moment om de toestroom van toeristen naar Amsterdam in te dammen nu is aangebroken. De binnenstad moet weer van de bewoners worden. In de crisistijd van 2020 viel het ook de burgemeester op dat het drukste deel van de stad was veranderd in het rustigste kwartier. Een bevreemdend contrast, dat ook onthulde hoe weinig mensen er nog maar in de binnenstad wonen.

Als de toeristen in gelijke mate als voorheen terugkomen, ontstaat een probleem. Er zal nagedacht moeten worden over veranderingen in de stad. Ook wegens de 1,5 meter-samenleving.

Het Actieplan 'Stad in Balans', de plannen van Halsema zelf en de output van het Volksinitiatief van o.a. M. Badir zijn bouwstenen voor een nieuw, effectief stadsbeleid.

Het woord is aan bestuurders en burgers van Amsterdam.

De komende maanden worden de partijprogramma's voor de gemeenteraadsverkiezingen 2022 opgesteld. Dit is ook een dringende oproep aan de burgers van Amsterdam en zeker ook aan de leden van VVAB om hier proactief een bijdrage aan te gaan leveren.

Jaap van Gent, Maarten Kleiweg en Jos Koets

(1) Toerisme in de MRA 2018-2019, OIS december 2019

Meer lezen over het actieplan: [Stad in Balans]