Monumentenstatus voor OZ Achterburgwal 207-209?

De vereniging heeft de gemeentelijke monumentenstatus aangevraagd voor het onderwijsgebouw van de Universiteit van Amsterdam (UvA) op de hoek van de Oudezijds Achterburgwal en de Slijkstraat. Dit gebouw is in 1964 ontworpen door Jan Leupen, hoofd van de afdeling Gebouwen van de Dienst Publieke Werken. Deze architect is onder meer bekend van het Amstelstation (1938) en de Universiteitsbibliotheek aan het Singel (1960).

Over Jan Leupen

Jan Leupen (1901-1985) studeerde aan de Technische Hogeschool van Delft en kwam in 1927 als adjunct-architect in dienst van de afdeling Gebouwen van de Dienst der Publieke Werken in Amsterdam. In deze functie heeft hij in 1938 o.m. het aulagebouw van de begraafplaats De Nieuwe Ooster ontworpen, en, samen met H.G.J. Schelling, het Amstel- en het Muiderpoortstation (eveneens 1938). Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij betrokken bij een inventarisatieproject van gebouwen in bezit van de gemeente Amsterdam en heeft hij een adviesnota geschreven over de gevelfragmenten in bezit van de gemeente. Leupen was o.m. bestuurder van de vereniging Hendrick de Keyser en werd in 1943 de tweede man van het zojuist opgerichte Bureau Monumentenzorg dat onder leiding stond van architect Jan Gratama.

Na de oorlog werd hij in 1947 hoofd van de afdeling Gebouwen en heeft hij vooral schoolgebouwen ontworpen. Het belangrijkste voorbeeld hiervan is het Spinozalyceum, dat hij in 1957 ontwierp met F.H. Gerretsen. Zijn laatste werk is de Universiteitsbibliotheek (1960), ontworpen in samenwerking met F.H. Gerretsen, N.G. Mayer en S. van der Woude.

Over OZ Achterburgwal 207-209

Het door Jan Leupen voor de hoek van de OZ Achterburgwal en de Slijkstraat ontworpen onderwijsgebouw vormt onderdeel van het universiteitscomplex van de Oudemanhuispoort en is daar intern mee verbonden. Om die reden is er noch aan de OZ Achterburgwal, noch aan de Slijkstraat een ingang; aan de achterzijde wordt het ontsloten vanuit het Oudemanhuispoortcomplex. De kern van dit complex bestaat uit het in 1754 gebouwde Oudemannenhuis. In de jaren zeventig is dit complex ingrijpend vernieuwd. In feite bleven alleen de poort en de monumentale gevels aan de binnenplaats behouden. De nieuwbouw die toen tot stand kwam, heeft een gesloten achtergevel in de Slijkstraat, waar de historische bebouwing is gesloopt ten behoeve van de uitbreiding van het universiteitscomplex. Het gebouw van Leupen sluit dit bouwblok zowel aan de OZ Achterburgwal als aan de Slijkstraat af volgens de historische rooilijnen en is derhalve stedenbouwkundig van belang.

Met zijn bakstenen gevels, kroonlijst en vensterindeling, die het ritme volgt van de buurpanden, sluit het onderwijsgebouw beter bij de omgeving aan dan Leupens eerdere bouwwerken. Vergeleken met de latere UB aan het Singel valt op dat het gebouw aan de OZ Achterburgwal een meer historisch karakter heeft, al koos Leupen als gevelbeëindiging voor een duidelijk eigentijds vormgegeven kroonlijst en plaatste hij de ramen vrijwel in het gevelvlak.

De vrij grote omvang van het bouwwerk is visueel verkleind door de onderbreking in de opeenvolgende vensterassen, die bovendien naast het midden is geplaatst. Hierdoor voegt het ritme van de verticale vensters zich harmonieus in de gevelwand. Behalve door deze onderbreking wordt het vensterritme verlevendigd doordat drie ramen op de eerste verdieping groter zijn dan de naastgelegen vensters. De jaartalsteen met het logo van de UvA dateert het pand in 1964. Door de ritmiek van de gevel en de evenwichtige balans tussen traditionele en moderne karakteristieken neemt het pand een bijzondere plaats in in de naoorlogse Amsterdamse bouwkunst. Ook laat het bouwwerk Leupens visie zien op de vraag hoe te bouwen op de grachten in een periode dat de toekomst van de binnenstad geenszins verzekerd was. Het gebouw is sinds 1964 niet gewijzigd en verkeert ogenschijnlijk in een gave toestand.

Literatuur:
- Bibliografie Johannes Leupen, NAi
- P.M.J. Jacobs, Beeldend Nederland: biografisch handboek, deel 2, 1993
- Marius van Melle, 'De voorloper van Bureau Monumentenzorg' in: Ons Amsterdam 45 (1993), p. 220-223,
- G. Eijkelboom en Gerrit Vermeer, 'De Oudemanhuispoort: de gebouwen en de toekomst' in: Maandblad Amstelodamum 104

[Aanvraag] (PDF-bestand, 1.4 MB)


(WS, 30/4/2019)

Door in te loggen, kunt u ondermeer uw gegevens beheren. Alleen leden hebben een inlogaccount.

Reacties

Er zijn momenteel nog geen reacties op dit artikel.

Alleen als u bent ingelogd, kunt u een reactie plaatsen.