Meer aandacht nodig voor structuurgroen in de Amsterdamse binnenstad

In twee raadsadressen heeft de VVAB de aandacht gevestigd op het 'structuurgroen' in de Amsterdamse binnenstad: de grachtentuinen en de bomen langs de grachten. Bij beide onderwerpen is een verbetering mogelijk en nodig om de stad te verder te 'vergroenen'.

Structuurgroen in de Amsterdamse binnenstad: de grachtentuinen en de bomen langs de grachten.

De aandacht gaat vooralsnog vrijwel alleen uit naar snippergroen als plantsoentjes, bloembakken en geveltuintjes, maar het werkelijk belangrijke structuurgroen - groen dat van oudsher deel uitmaakt van het ontwerp van de binnenstad, van de stedenbouwkundige structuur - wordt vergeten. De VVAB wil graag dat het beleidskader hoofdgroenstructuur wordt vastgesteld, maar wel met de noodzakelijke veranderingen en verbeteringen. Het overal in de stad aanwezige groen moet worden beschermd.

Het beleidskader voldeed niet aan de noodzakelijke eisen om het bestaande structuurgroen in Amsterdam effectief te beschermen. Niet alleen is niet al het structuurgroen beschreven, maar ook zijn er niet voldoende garanties om het groen te beschermen. In een zienswijze had de VVAB de tekortkomingen opgesomd.

Nu gaan wij concreter in op twee onderdelen van het structuurgroen:

Betere bescherming van grachtentuinen

De 27 zgn. keurtuinblokken in de Amsterdamse grachtengordel

Het raadsadres Betere bescherming van keurtuinen werd ondertekend door de VVAB en de Amsterdam-commissie van de Nederlandse Tuinenstichting (NTi). De bescherming van de grachtentuinen waaronder de zgn. keurtuinen kan volgens de ondertekenaars beter. In de bestemmingsplannen wordt wel voorkomen dat de tuinen worden bebouwd, maar er is niet of nauwelijks aandacht voor het groene karakter ervan. Zo staan de bestemmingsplannen zelfs algehele verharding van de tuinen toe. Dat is niet meer van deze tijd.

De ondertekenaars stellen de volgende verbeteringen voor t.b.v. de bescherming van de grachtentuinen:

1. De bestemmingsplannen te wijzigen, door de bescherming van de keurtuinen uit te strekken tot alle grachtentuinen in de binnenstad.
2. Meer in te zetten op het behoud en herstel van het groene karakter van deze tuinen, door de mogelijkheden voor verharding c.q. betegeling te beperken.
3. De tuinen in de grachtengordel tussen Singel en Prinsengracht en tussen Brouwersgracht en Amstel in zijn geheel op te nemen in de Hoofdgroenstructuur. Het gaat daarbij niet alleen om de bomen langs de grachten en het water van de grachten maar ook om de grachtentuinen die immers een aanzienlijk deel van de bouwblokken innemen.
4. Op proactieve wijze te bevorderen dat betegelde of bebouwde grachtentuinen weer groene oases worden, bijvoorbeeld door hiervoor gemakkelijker een sloopvergunning af te geven en te onderzoeken of er subsidie- of fiscale mogelijkheden zijn.

[Raadsadres over de grachtentuinen] (PDF-bestand)

Liever meer dan minder bomen langs de grachten

Kaart van de westelijke grachtengordel ten noorden van de Raadhuisstraat met ingetekend de bomen vóór 1930 (rood) en de tegenwoordig aanwezige bomen (groen). Kaart van Wim Poppinga (Ruimte & Duurzaamheid)

In het raadsadres over de bomen langs de grachten wordt aangetoond dat deze bomen tot het belangrijkste structuurgroen van de Amsterdamse binnenstad behoort: de bomen hebben van begin af aan deel uitgemaakt van het ontwerp van de beroemde Amsterdamse grachtengordel. Uit een onderzoek van de afdeling Ruimte & Duurzaamheid is gebleken dat er momenteel veel minder bomen langs de grachten staan dan vóór 1930 nog het geval was. In het onderzochte gebied, de grachtengordel tussen de Brouwersgracht en de Raadhuisstraat, stonden er ooit 856 bomen langs de grachten; in hetzelfde gebied staan nu 544 bomen, een vermindering van 36 %. Er stonden niet alleen méér bomen, ze stonden ook dichter tot elkaar, op ca. 6,5 m. Het stadsbeeld is daardoor veranderd.

Bomen dragen veel meer bij aan het opvangen van CO2 en het beperken van hittestress dan 'snippergroen'. De VVAB merkt daarbij op dat de aanplant van bomen de enige manier is om een stedelijke omgeving substantieel te 'vergroenen' op een wijze die de cultuurhistorie niet aantast, maar juist versterkt. Met het onderzoek van Ruimte & Duurzaamheid is aangetoond dat vergroening en cultuurhistorie elkaar niet hoeven te bijten.

De VVAB stelt in het raadsadres voor:

1. De bomen langs de grachten op te nemen in de Hoofdgroenstructuur.
2. Te bewerkstelligen dat er meer bomen aan de grachten worden aangeplant, indachtig het van oudsher bekende beeld.

Op veel plekken in de Amsterdamse grachtengordel ontbreken bomen. Terwijl bomen nu juist zo nuttig zijn tegen hittestress.

[Raadsadres over de bomen langs de grachten] (PDF-bestand)
[Kaart bomen in westelijke grachtengordel] (PDF-bestand, 18.6 MB)

De VVAB hoopt dat het College en de Raad deze voorstellen meeneemt in haar overwegingen over de noodzakelijke aanpassingen aan de hoofdgroenstructuur en ook los daarvan onze voorstellen overweegt en tot beleid maakt. Onze voorstellen worden inmiddels ondersteund met aparte raadsadressen van het Wijkcentrum d'Oude Stadt, het Comité Westelijke Grachtengordel en de Stichting Verenigde Amsterdamse Grachtentuinen.

Meer lezen

[Beleidskader Hoofdgroenstructuur] (Binnenstad 307, maart/april 2022)

In een inspraakreactie had de VVAB gereageerd op de ontwerp-beleidskader:
[Inspraakreactie ontwerp-beleidskader Hoofdgroenstructuur] (PDF-bestand)

(WS, 18/6/2024)