Inventarisatie van problemen Oude Kerk

De volgende inventarisatie van problemen in de Oude Kerk was als bijlage toegevoegd aan een raadsadres van de VVAB, d.d. 7 januari 2020. Deze lijst zal up-to-date gehouden worden.

De Oude Kerk. Het oudste gebouw van Amsterdam is een beschermd rijksmonument.

A. Fysieke aantastingen van c.q. aanpassingen aan het gebouw

1. De ingrijpende wijziging van de toreningang kon voorkomen worden. [VVAB in hoger beroep tegen plannen toreningang]
2. De illegale sloop van een binnenmuur van een bijgebouw ten behoeve van de exploitatie als winkel. [Alsnog bouwstop voor de Oude Kerk]
3. De vervanging van een glas-in-loodraam door een rood raam in de Heiligegrafkapel (hiertegen loopt een beroepsprocedure van de VVAB en SBOK) [Bezwaarprocedure tegen rood raam Oude Kerk] 
4. Het dichtzetten van de muuropeningen tussen het Noordportaal en de Heiligegrafkapel (zonder vergunning).
5. De doorbraak van de Librije naar het Zuidportaal met een detonerend modern portaal (was vergund).
6. Beschilderd behang in de Spiegelkamer is beschadigd.
7. Beschilderde betimmering in de Koffieschenkerij (17de-eeuws) is gedeeltelijk verwijderd, namelijk één van de twee beschilderde deuren (het zou zijn opgeslagen op de zolder).
8. Plaatsen van een 'tijdelijke' poortconstructie in de kerk bij het Zuidportaal. De gemeente heeft aangegeven dat er voor deze bruuske constructie een vergunning moet worden aangevraagd. Dat is, voor zover ons bekend, (nog) niet gebeurd.
9. De oudste grafzerk bij het Zuidportaal wil men omlaag brengen omdat daarover wordt gelopen door de 'tijdelijke' constructie (A6). Daarop wordt dan een glasplaat geplaatst, maar dat gaat problemen geven met vocht. Echte oplossing is het terugdraaien van A6.
10. Het Crabethraam en het 2de burgemeestersglas zijn verwijderd, vanwege schade door verzakking. Dit probleem was al jaren bekend, maar is niet opgepakt met ernstige schade aan ramen tot gevolg. Er moest een aanschrijving met bestuursdwang komen. [Oude Kerk met bestuursdwang aangeschreven]
11. Er zijn beschadigingen aan de zerkenvloer door het gebruik van zwaar materiaal bij de opbouw van de tentoonstelling.
12. Er is veel stof door het (tegen de afspraken in) ter plaatse zagen van tentoonstellingsmateriaal op het orgel gekomen. Het restaureren en schoonmaken van het orgel heeft bijna 2 miljoen euro gekost.
13. Lelijk portaal met automatische deuren geplaatst in de Toreningang. Met toestemming van de gemeente beplakt met zwart plastic.
14. Aan het exterieur: reclameborden aan het Zuidportaal geplaatst zonder vergunning.
15. Aan het exterieur: reclameborden aan de toren geplaatst zonder vergunning.
16. Mogelijk zal het gewicht van de installatie met zandzakken tot verzakking van de niet-onderheide zerkenvloer of de pijlers kunnen leiden, aangezien als max. belasting 500 kg/m2 is aangehouden en dit mogelijk zelfs is overschreden. Het is in ieder geval onvoldoende gecontroleerd door de gemeente.

B. Inventaris van het gebouw

1. Kabinetorgel is uit de kerk verwijderd en keert niet meer terug (is overgedragen aan Orgelmuseum).
2. De Botermarktkerk-maquette is bijna uit de kerk verwijderd, maar dat kon worden voorkomen.
3. In de antieke tafel in de Spiegelkamer is een gat gezaagd om een kopie van de trouwacte van Rembrandt en Saskia tentoon te stellen.
4. De kerkbanken onder het grote orgel zijn sinds november 2018 verwijderd. Er wordt gesproken over terugplaatsen maar dan zonder achterschot. Het kerkmeubilair is onderdeel van het beschermde monument.
5. Idem voor de kerkbanken bij de preekstoel.
6. De dooptuin is verwijderd (dit gebeurde al ruim vóór de opbouw van de huidige tentoonstelling).
7. Sweelinck-buste is verdwenen (was een geschenk van Elisabeth Varga: Sweelinck ligt in de kerk begraven).
8. De grote renaissance-kast in de Collegekamer is verdwenen.
9. Het schilderij van De Witte van het interieur van de Oude Kerk hangt niet meer in de kerk.
10. Drie votiefscheepjes in het hoge koor zijn verdwenen: St. Anna (ca. 1350), de Aeolus (1607) en de S.S. Rembrandt (1856).

C. Ruimtelijke aspecten

1. De installatie van een tijdelijk dakterras op de Oude Kerk onder het mom dat het een bouwsteiger zou zijn, tastte het beschermd stadsgezicht aan. (Alleen bouwsteigers nodig voor onderhoudswerkzaamheden zijn wettelijk toegestaan.) [Oude Kerk plaatst strandtent op het dak]
2. De tentoonstelling waarin alle vensters met rood folie waren afgedekt, heeft tijdelijk schade toegebracht aan de unieke werking van het licht in het interieur en de beleving van de kerkruimte.
3. De 'tijdelijke' poortconstructie bij het Zuidportaal (zie A6) heeft eveneens schade toegebracht aan het ruimtelijke beeld en de beleving van de kerkruimte.
4. De huidige tentoonstelling verstoort de ervaring en de ruimtelijkheid van het gebouw nog veel meer. Er is eigenlijk niets meer te zien van het monumentale gebouw. Het gebouw wordt daardoor ernstig 'ontsierd' (zie art 2.1 Wabo). De tentoonstelling is als vergunningsvrij beoordeeld. (Tegen dat besluit is door de VVAB proforma-bezwaar aangetekend). [Proforma-bezwaar tegen tentoonstelling Oude Kerk]

D. Gebruiksafspraken

1. Er zijn afspraken gemaakt met de Oudekerkgemeente over het gebruik van de kerk die worden geschonden. Zo is de verplaatsing van de diensten naar de Sebastiaanskapel in strijd met de afspraak dat de gemeente ten alle tijden moet kunnen beschikken over de kerk.
2. Er dient een bepaalde balans te zijn tussen het gebruik van de kerk en de kunstuitingen en het tentoonstellen van kunst mag de kerk niet aantasten en moet deze ruimtelijk in zijn waarde laten. Nu dit niet het geval is, wordt ook geschonden wat de erfgoedorganisaties in 1955 hebben beoogd bij de oprichting van de STOK.
3. Een kern van het probleem is dat door de laatste statutenwijziging van STOK directie en bestuur zijn samengevoegd tot een éénhoofdige directie/bestuur. Wat vroeger het bestuur was, is op afstand gezet en heet nu Raad van Toezicht. De vroegere Raad van Advies waarin de erfgoedorganisaties zitting hadden, is opgeheven.
4. De Oudekerkstoren en dus ook de toreningang is eigendom van de gemeente Amsterdam. Tegen de afspraken in op het rondetafelgesprek in 2014 wordt nu de toreningang gebruikt als toegang naar de tentoonstelling. Het is niet duidelijk of de gemeente daar expliciet toestemming voor heeft gegeven.

(WS, 7/2/2020, update 9/2/2020)

Meer lezen:
[VVAB wil een ander gebruik van de Oude Kerk]